Oświadczenia majątkowe sędziów – jawność na pół gwizdka

Od 6 stycznia 2017 r. istnieje obowiązek publikowania oświadczeń majątkowych składanych przez sędziów. Czy można złożyć wniosek o ich udostępnienie, nim pojawią się w Biuletynie Informacji Publicznej? Ustawa o dostępnie do informacji publicznej gwarantuje nam dostęp do nich zaraz po ich złożeniu, w praktyce nie jest to jednak takie proste. 

10 maja 2017 r. mieszkaniec Szczecina zwrócił się do tamtejszego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z wnioskiem o udostępnienie oświadczeń majątkowych złożonych przez sędziów, ponieważ nie znalazł ich w Biuletynie Informacji Publicznej. W odpowiedzi przeczytał:

(…) zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2010 r. o dostępie do informacji publicznej (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1764) w trybie wnioskowym udostępniana jest tylko ta informacja, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej. W związku z faktem, że żądane informacje zawarte w oświadczeniach majątkowych składanych przez sędziów podmiot uprawniony do odebrania oświadczeń udostępni, zgodnie z art. 87 § 6a ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t. j. Dz.U. 2016 poz. 2062 ze zm.), w Biuletynie Informacji Publicznej nie później niż do dnia 30 czerwca b.r., podmiot uprawniony do odebrania oświadczeń zwolniony jest z obowiązku udostępnienia informacji w trybie wnioskowym (…)

W związku z tym, że wnioskodawca nie otrzymał ani informacji, ani decyzji odmownej (sąd poinformował jedynie, że nie musi udostępniać tych dokumentów), skierował skargę do WSA w Szczecinie. Przekonywał, że żaden z przepisów Prawa o ustroju sądów powszechnych nie uzależnia udostępnienia oświadczenia majątkowego od uprzedniego jego udostępnienia w Biuletynie Informacji Publicznej, natomiast z Prawa o ustroju sądów powszechnych wynika ogólna zasada jawności orzeczeń majątkowych.

Podobny pogląd wyraził WSA we Wrocławiu w sprawie dotyczącej udostępnienia oświadczenia majątkowego burmistrza:

 (…) fakt nieopublikowania w BIP oświadczenia majątkowego funkcjonariusza samorządu gminnego , o którym mowa w art. 24hust.1 u.s.g. , nie oznacza ,że nie ma ono waloru jawności , albowiem staje się ono jawne z chwilą jego złożenia. W związku z tym może być ono udostępnione na wniosek informacyjnie zainteresowanego w trybie art. 10 u.d.i.p..

Oświadczenia majątkowe jawne w BIP

Przypomnijmy, że obowiązek publikowania w BIP-ie oświadczeń majątkowych sędziów wprowadziły przepisy ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw. Wprowadzone wówczas zmiany obejmują oświadczenia majątkowe złożone po 6 stycznia 2017 r.

Tak skonstruowany przepis skłonił niektórych sędziów do bardzo szybkiego złożenia oświadczenia za rok poprzedni, aby ominął ich obowiązek publikacji oświadczenia w Internecie ( Sędziowie wykorzystali furtkę w przepisach. Wstrzymali lustrację majątków).

Jawność nie obejmuje wszystkich informacji zawartych w oświadczeniach majątkowych. Nie ujawnia się danych adresowych, informacji o miejscu położenia nieruchomości, a także informacji umożliwiających identyfikację ruchomości sędziego.

Podmiot, który odebrał od sędziego oświadczenie majątkowe (w przypadku sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych jest to prezes tych sądów, a w przypadku prezesów sądów wojewódzkich – prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego) ma czas na jego publikację do 30 czerwca każdego roku.

Przystąpienie Sieci Watchdog

W zgłoszeniu do udziału w postępowaniu wskazaliśmy, że ustawa wprowadza zasadę jawności oświadczeń majątkowych (art. 87 § 6 Prawa o ustroju sadów powszechnych) i realizacja tej zasady nie jest uzależniona od uprzedniej publikacji oświadczeń. Natomiast przepis, który nakłada obowiązek udostępnienia tych oświadczeń do 30 czerwca każdego roku dotyczy obowiązku aktywnego przekazywania informacji (czyli publikacji w BIP-ie) i jako taki nie blokuje możliwości uzyskania informacji na wniosek.

Przypomnieliśmy też, że zgodnie z art. 10 ust. 1 UDIP, informacja publiczna, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej lub centralnym repozytorium, jest udostępniana na wniosek. Przepis ten w istocie wyłącza obowiązek udostępniania informacji publicznej na wniosek, ale tylko we wskazanych w tym przepisie okolicznościach – gdy informacja została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej. W związku z tym argumentacja przedstawiona wnioskodawcy w odpowiedzi na jego wniosek prowadzi do absurdalnych konsekwencji – wystarczyłoby zapewnienie, że informacja będąca przedmiotem wniosku zostanie wkrótce udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej i urząd nie musiałby jej udostępniać.

W tym przypadku wnioskodawca kwestionował stanowisko, zgodnie z którym nie trzeba  udostępniać na wniosek oświadczeń majątkowych sędziów, gdyż przepis prawa zakłada ich publikację do końca czerwca. Zdecydowaliśmy się pomóc w tej sprawie, ponieważ obowiązuje zasada jawności oświadczeń majątkowych, która aktualizuje się z chwilą ich złożenia. Gdyby oświadczenia nie zostały opublikowane w ustawowym terminie, to obywatele pozostaliby bez instrumentu prawnego, służącego ujawnieniu oświadczeń majątkowych. 

Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim – oddalenie skargi

Choć w opisywanej sprawie właściwy miejscowo był Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie, to z uwagi na to, że wszyscy sędziowie tego sądu wyłączyli się od rozpoznawania sprawy, trafiła ona do gorzowskiego sądu.

Ten zaś w stosunkowo krótkim uzasadnieniu wyroku z 18 kwietnia 2018 r.  nie podzielił stanowiska, że „obowiązek udostępnienia oświadczeń majątkowych sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych na wniosek, jak również obowiązek ich udostępnienia w BIP aktualizuje się z chwilą złożenia oświadczeń majątkowych przez sędziów”. W uzasadnieniu wyroku można przeczytać następującą argumentację:

(…) Należy bowiem zwrócić uwagę na treść § 3 art. 87 P.u.s.p. Przepis ten stanowi, że analizy danych zawartych w oświadczeniu o stanie majątkowym, złożonym przez sędziego, dokonuje właściwe terytorialnie kolegium sądu apelacyjnego w terminie do dnia 30 czerwca każdego roku i przedstawia jej wyniki zgromadzeniu ogólnemu sędziów apelacji. Zatem odpowiednio – w przypadku wojewódzkich sądów administracyjnych – po złożeniu przez sędziego (do dnia 30 kwietnia danego roku) oświadczenia o stanie majątkowym, kolegium tego sądu dokonuje analizy danych zawartych w oświadczeniu i przedstawia jej wynik zgromadzeniu sędziów wojewódzkiego sądu administracyjnego. Następnie powołany w danym wojewódzkim sądzie administracyjnym pełnomocnik do spraw ochrony informacji niejawnych, dokonuje anonimizacji tych dokumentów, zgodnie bowiem z treścią art. 87 § 6 P.u.s.a. informacje zawarte w oświadczeniu o stanie majątkowym są jawne, także co do imienia i nazwiska, z wyjątkiem jednak danych adresowych, informacji o miejscu położenia nieruchomości, a także informacji umożliwiających identyfikację ruchomości. Dopiero zatem tak przygotowane dokumenty mogą być udostępnione w BIP. Wbrew więc stanowisku skarżącego wyrażonemu w złożonej skardze, obowiązek udostępnienia oświadczeń majątkowych sędziów na wniosek, jak również obowiązek ich udostępnienia w BIP nie aktualizuje się z chwilą złożenia oświadczeń majątkowych przez sędziów.

WSA w Gorzowie Wielkopolskim nie podzielił naszego stanowiska i uznał, że obowiązek udostępnienia oświadczeń majątkowych na wniosek i w BIP aktualizuje się dopiero po tym, jak zostanie dokonana analiza oświadczeń, a jej wyniki zostaną zaprezentowane. O ile można zrozumieć potrzebę zanonimizowania oświadczeń, o tyle nie wiadomo, dlaczego z udostępnieniem trzeba czekać na ich analizę, skoro prawo nie przewiduje nieudostępnienia oświadczeń w przypadku jakichkolwiek do nich zastrzeżeń.

Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim jest nieprawomocny.