Droga przez mękę: informacja o środowisku i decyzjach mających znaczenie dla środowiska w gminnych Biuletynach Informacji Publicznej

Od funkcjonalności Biuletynów Informacji Publicznej (BIP) prowadzonych przez gminy zależy czy obywatele mają dostęp do informacji publicznej, w tym informacji o środowisku i jego ochronie. Rzetelne prowadzenie BIP ma też istotny wpływ na angażowanie się społeczeństwa w decyzje dotyczące środowiska i ich ostateczną jakość. Wyniki badania przeprowadzonego przez Fundację Greenmind wskazują, że BIP są nieprzyjazne dla osób zainteresowanych ochroną środowiska na poziomie lokalnym. Często też nie zawierają informacji wymaganych prawem.

Karen Arnold, www.publicdomainpictures.net, Public Domain

W ramach projektu „Shadow Report z wykonania Konwencji z Aarhus”, Fundacja przeprowadziła badania sondażowe analizując Biuletyny Informacji Publicznej (BIP) 240 gmin reprezentatywnych dla obszaru kraju. Choć prawie wszystkie z  przebadanych gmin prowadzą biuletyny, to część z nich (7%) nie publikuje na nich obwieszczeń dotyczących postępowań w sprawie decyzji istotnych dla środowiska. Tam, gdzie są one udostępniane na BIP, użytkownik serwisu napotyka w większości przypadków trudności w ich odnalezieniu. Poszukujący informacji o postępowaniach w sprawie wydania decyzji o środowiskowych dla przedsięwzięć czy też procedurze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko programów i planów (np. miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego) swoje odwiedziny na BIP oceniają jako droga przez mękę z następujących powodów:

– poszukiwane informacje dotyczące decyzji istotnych dla środowiska umieszczane są w różnych, niejednoznacznie oznaczonych miejscach w BIP, nierzadko łącznie z informacjami o przetargach, konkursach na stanowiska urzędnicze, harmonogramem wywozu śmieci itp.,

– nazwy umieszczanych w BIP pism i dokumentów w 59% przypadków uniemożliwiają ich identyfikację w zakresie sprawy, których dotyczą, co wymaga od użytkowników, zagłębiania się w kolejne poziomy informacji lub po prostu wprowadza ich w błąd,

– znacząca większość gminnych BIP (71%) nie posiada efektywnie działającej wyszukiwarki,

– informacje o dokumentach dotyczących tej samej sprawy (postępowania) z reguły (89% gmin) nie są ze sobą powiązane (podlinkowane wzajemnie czy pogrupowane).

Problem stanowi również dotarcie do informacji starszych, dotyczących postępowań istotnych dla środowiska. Połowa BIP badanych w roku 2015 nie posiada informacji starszych niż czteroletnie. Przy powszechnym (80%) braku archiwum BIP stanowi to poważny problem w dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie, upośledzając przejrzystość działań podejmowanych przez władze gminy.

Ustawa z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (UOOŚ) w art. 23 ust. 1 nakłada na organy administracji, w tym gminne, obowiązek prowadzenia w formie elektronicznej publicznie dostępnych wykazów danych o dokumentach zawierających informację o środowisku (PDWD) oraz udostępniania ich w BIP. Tylko połowa gminnych BIP (48%) zawiera taki wykaz lub skutecznie przekierowuje do wykazu prowadzonego w jednym z dostępnych systemów, z których najpopularniejszym jest prowadzony na platformie Ekoportal (40% gmin). PDWD w 1/3 przypadków udostępniany jest pod nazwą niezgodną z terminologią stosowaną w UOOŚ, co może uniemożliwić dotarcie do poszukiwanej informacji o środowisku i jego ochronie. W przypadku dwóch trzecich gminnych rejestrów PDWD istnieją uzasadnione  wątpliwości odnośnie kompletności informacji przekazywanych do nich przez gminę. Tylko w 22% gmin, stosowne karty informacyjne były wypełniane prawidłowo, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Jedynie 4% gmin podawało na kartach działający odnośniki do samego dokumentu w formie elektronicznej. Podawanie takiego odsyłacza jest wprawdzie fakultatywne, ale znakomicie ułatwia użytkownikowi dostęp do poszukiwanej informacji, a urzędników zwalnia z obowiązku każdorazowego udostępniania informacji na wniosek obywateli.

Zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt 8 UOOŚ gminne programy ochrony środowiska i raporty z ich wykonania muszą być udostępniane w BIP. Aktualnie obowiązujący gminny Program Ochrony Środowiska udostępniony został jedynie w 29% badanych BIP, natomiast aktualny raport z wykonania programu – w zaledwie  5% przypadków.

Reasumując, gminne Biuletyny Informacji Publicznej i publicznie dostępne wykazy danych o środowisku nie ułatwiają obywatelom angażowania się w proces wydawania decyzji dotyczących środowiska, ani nie zapewniają właściwego dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie. Wyniki projektu prowadzą do wniosku, że na poziomie lokalnym wymagania Konwencji o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz o dostępie do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska nie są respektowane. Mając na uwadze zapisy UOOŚ transponujące Konwencję, w znaczącej części przypadków, należy stwierdzić brak ich przestrzegania,. Dotyczy to nie tylko 240 przebadanych gmin, ale ze względu na reprezentatywność próby uwzględnionej w badaniu, wszystkich gmin w Polsce.

Raport zawierający całościowe badania gminnych BIP w zakresie objętym projektem dostępny jest tutaj.

Wiadomość przygotowana w ramach projektu „Shadow Report z wykonania Konwencji z Aarhus”, realizowanego przez Fundację Greenmind w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.