Raport NIK z 2006 r.

W 2006 r. Delegatura NIK w Białymstoku przeprowadziła kontrolę wywiązywanie się wojewodów i jednostek samorządu terytorialnego z obowiązku udostępniania informacji publicznej za okres 1 stycznia 2003 r. – 31 grudnia 2005 r.

Celem kontroli była ocena realizacji ustawy z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, w tym kontrolowano:

• faktyczny dostęp do aktualnej i rzetelnej informacji, w tym dotyczącej władz publicznych, stanu środowiska, finansów publicznych i aktów prawnych,
• wdrożenie i funkcjonowanie Biuletynu Informacji Publicznej (BIP).

Ocena obejmowała głównie:

• prowadzenie stron podmiotowych oraz strony głównej BIP,
• rzetelność i faktyczną dostępność informacji publicznej oraz informacji o środowisku,
• prowadzenie wojewódzkiego dziennika urzędowego.

Kontrola została przeprowadzona w 76 jednostkach w terminie od maja 2005 roku do stycznia 2006 roku. Departament Administracji Publicznej NIK skontrolował Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, a 13 Delegatur – 13 urzędów wojewódzkich, 13 urzędów marszałkowskich, 8 starostw powiatowych oraz 41 urzędów miejskich i gminnych, w tym 4 urzędy miast na prawach powiatu.

W uwagach ogólnych raportu autorzy podkreślili, iż, w ocenie NIK, dzisiejsze uwarunkowania prawne i rozwiązania organizacyjne nie gwarantują należytego udostępniania informacji publicznej i funkcjonowania systemu stron BIP.

W obecnym stanie prawnym nie sposób określić dokładnego kręgu oraz liczby podmiotów zobowiązanych prowadzić stronę podmiotową BIP i brakuje środków nadzoru umożliwiających wyegzekwowanie tego obowiązku (zwłaszcza od podmiotów niepaństwowych).

Rozporządzenie w sprawie BIP nie normuje standaryzacji adresów stron podmiotowych i trybu ich wyszukiwania, szczegółowych wymagań dotyczących układu stron Biuletynu i standardów wizualnej prezentacji zawartych tam treści ani standardów technicznych dostępności i użyteczności dla serwisów internetowych. Uniemożliwia to jakikolwiek nadzór nad funkcjonowaniem systemu stron BIP, nie służy zwiększeniu dostępności informacji publicznych oraz obniża użyteczność i przydatność BIP dla osób z niego korzystających.

Następnie autorzy podkreślili, iż wyniki kontroli wskazują, że, niezależnie od potrzeby pełnej realizacji wniosków, kierownicy skontrolowanych jednostek powinni:

• wojewodowie – eliminować nieprawidłowości w publikacji aktów prawnych w wojewódzkich dziennikach urzędowych,
• marszałkowie, starostowie, wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) – egzekwować obowiązek składania i upubliczniania oświadczeń majątkowych oraz o działalności gospodarczej i zatrudnieniu małżonków funkcjonariuszy samorządowych.

Wyniki kontroli, zdaniem autorów raportu, wskazują też na potrzebę zmiany obowiązujących przepisów. Celowe jest, aby Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji podjął działania zmierzające do:

1) określenia w ustawie o dostępie do informacji publicznej:

• zakresu informacji podlegających zamieszczeniu w BIP, z uwzględnieniem zróżnicowania form ustrojowych organów prowadzących BIP i przynależnych im zadań publicznych,
• zasad nadzoru nad realizacją obowiązku prowadzenia stron podmiotowych BIP i zamieszczania na nich informacji publicznych,
• przesłanek odmowy udzielenia informacji publicznej,

2) określenia w nowym rozporządzeniu w sprawie BIP (obecne traci moc z dniem 22 stycznia 2007 r.:

• pożądanej zawartości menu przedmiotowego stron podmiotowych i strony głównej BIP,
• zakresu informacji rzeczywiście niezbędnych do zamieszczenia na stronie głównej BIP (zniesienie obowiązku zamieszczania danych o liczbie odwiedzin stron podmiotowych BIP).

3) ujednolicenia przepisów ustaw: o samorządzie gminnym (art. 61), o samorządzie powiatowym (art. 61), o samorządzie województwa (art. 72), ustawy o finansach publicznych (art. 12 ust. 3 pkt 3, 4, 7, 8 i art. 14) oraz o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (art. 13 pkt 7), w zakresie danych budżetowych ujawnianych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz trybu ich podania do wiadomości publicznej,

4) ujednolicenia przepisów ustaw o samorządzie gminnym (art. 11b), o samorządzie powiatowym (art. 8a), o samorządzie województwa (art. 15a) oraz o dostępie do informacji publicznej, dotyczących zasad i trybu udostępniania informacji publicznych przez jednostki samorządu terytorialnego.

Bardzo ważna jest początkowa konkluzja raportu:

Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie, mimo stwierdzonych nieprawidłowości, działalność wojewodów i jednostek samorządu terytorialnego w zakresie udostępniania informacji publicznej. Nieprawidłowości polegały na niepełnej bądź opieszałej realizacji postanowień ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Nawet 4 lata po opublikowaniu tego raportu często w przypadkach,  w których uczestniczy PC DIP można stwierdzić  opieszałość lub niepełne stosowanie ustawy o dostępie do informacji publicznej. Jednocześnie ciekawa jest analiza raportu NIK i raportów organizacji pozarządowych odnośnie Biuletynów Informacji Publicznej i aktualność zarzutów odnośnie BIPów.

Natomiast zwrócić należy uwagę na, często przywoływaną, liczbę podmiotów zobowiązanych do udostępniania informacji publicznej i prowadzenia BIP – ów. NIK, jako chyba jedyna instytucja, podała w tym raporcie szacunkowo ile to jest podmiotów:

Zgodnie z art. 4 ust. 1 i 2 w zw. z art. 8 ust. 3 u.d.i.p., do udostępniania informacji w BIP są zobowiązane władze publiczne i inne podmioty wykonujące zadania publiczne (w tym także podmioty prywatne z dominującą pozycją Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządu gospodarczego lub zawodowego), partie polityczne oraz reprezentatywne organizacje związkowe i pracodawców. Z Rocznika Statystycznego 2006 (wg stanu na koniec 2004 roku) wynika, że samych podmiotów z udziałem Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego działających w sferze szeroko pojętej administracji, ochrony zdrowia, opieki społecznej i szkolnictwa jest około 73.000 (z pominięciem innych rodzajów działalności, które mogłyby być zaliczone do sfery zadań publicznych). Nie licząc więc partii politycznych oraz samorządów gospodarczych i zawodowych z podległymi im jednostkami (np. spółkami handlowymi), podmiotów zobowiązanych do prowadzenia BIP byłoby ponad 80.000.

Raport NIK wywiązywanie się wojewodów i jednostek samorządu terytorialnego z obowiązku udostępniania informacji publicznej