Znaczenie informacji publicznej w społeczeństwie obywatelskim

Informacja odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu państwa. Jej sprawny przepływ oraz powszechna dostępność pozwala kształtować i zespalać więzi obywateli z państwem a zarazem jest jednym z podstawowych czynników intensyfikującym więź społeczeństwa wpływając na jego rozwój.

Powierzając władzę innym osobom oczekujemy od nich kompetencji a co w szczególności – transparentności na wielu polach. Ograniczanie wiedzy obywateli, co do działań aparatu, który jest nad nimi może budzić strach, zagubienie, anomię a w skrajnych sytuacjach nienawiść prowadzącą do takich zachowań dewiacyjnych jak bunt. Dlatego ważnym jest budowanie więzi obywateli z administracją. Nie da się jej tworzyć bez związania prawem samej administracji1. Państwo istnieje dzięki i dla społeczeństwa, które postanowiło je utworzyć, dlatego zasadnym jest żądanie sprawozdań z jego działalności. Jest to rodzaj społecznej kontroli, które pozwala konstruować społeczeństwo obywatelskie, tj. społeczeństwo aktywnie uczestniczące w życiu politycznym. Wydaje się, że pomysł greckiego myśliciela Platona o stworzeniu tzw. sofokracji – rządów mędrców starannie wyselekcjonowanych i wychowywanych od samego dzieciństwa do sprawowania ważnych funkcji, bycia ponad prawem oraz pełnym poświęceniu państwu był częściowo chybiony z powodu braku czynnika „ludzkiego”. Wszakże prawodawca, organ władzy publicznej, urząd etc. nie mogą być oderwanym od rzeczywistości tworem niejako „niepołączonym” z obywatelami.

Można zaryzykować śmiałą tezę odnoście korelacji między dostępem do informacji publicznej a zaufaniem obywateli do struktur ogólno pojętej administracji. Im prawo do informacji bardziej ograniczone tym mniejsze zaufanie do państwa. Władza winna dążyć do jak najszerszego udostępnienia informacji o swoich działaniach. Zasada ta nie wyraża się jedynie w poczuciu pewnych wartości i ideałów przez obywatela, ale też wzniesieniu jej do rangi normy prawnej w Kodeksie postępowania administracyjnego.

Art. 8.  Organy administracji publicznej obowiązane są prowadzić postępowanie w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów Państwa oraz świadomość i kulturę prawną obywateli.

Ustawodawca w danym przepisie nakłada obowiązek administracji do pogłębiania zaufania. Wiąże się to z tym, iż naruszeniem tego przepisu może być sytuacja, w której w sposób nieuzasadniony organ zmieni poglądy, co do treści prawidłowych rozstrzygnięć. „Może spowodować to uzasadnione podważenie zaufania obywateli do organów Państwa oraz wpłynąć ujemnie na świadomość i kulturę prawną obywateli.2″ Oczywiście z tego obowiązku musimy wyłączyć pewne sfery, które muszą pozostać „ukryte”. Informacje, które mogłyby zagrozić powszechnemu bezpieczeństwu, gospodarce  integralności granic czy też prawom samej jednostki, muszą być w pewnym stopniu kontrolowane. Dlatego zasadnym jest ustanowienie przepisów określających tryb udostępniania informacji publicznej jak i innych informacji (np. danych osobowych lub informacji niejawnych). Wiadomości dotyczące takich sfer jak dla przykładu wojskowość nie mogą bez ograniczeń być rozpowszechniane w przeciwieństwie do spraw budżetu państwa, który w dużej mierze opiera się na świadczeniach od obywateli (np. podatkach). Powszechny dostęp do danych dotyczących działalności państwa, które nie są danymi sensytywnymi buduje zaufanie oraz poczucie jawności działań władzy.

Trzeba niestety przyznać, iż obecnie obywatele państwa polskiego nie są zbytnio zainteresowani uzyskaniem informacji publicznej. Badania z okresu sierpnia i grudnia 2009 r. przeprowadzone przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji wykazują, iż 71,1% społeczeństwa nie jest zainteresowane uzyskiwaniem wiedzy na temat działalności państwa a co gorsza dla 5,2% badanych samo pojęcie „informacja publiczna” brzmiało obco3. Jest to zjawisko trudne do wytłumaczenia. Pewnym jest, iż w przypadku nagłego i gwałtownego ograniczenia możliwości pozyskania danych od np. urzędów mielibyśmy do czynienia z powszechnym niezadowoleniem.

Pomimo tego jak bardzo społeczeństwo zainteresowane jest informacją wypada, aby władza dążyła do jej szerokiego udostępnienia, co raczej nie powinno wpłynąć negatywnie na jej ocenę
_________________________________________________________________
1 Zob. art. 7 Konstytucji RP z 1997r. oraz art. 6 i 7 Kodeksu postępowania administracyjnego (Dz.U.2000.98.107).

2 Wyrok WSA w Warszawie z dnia 6 czerwca 2006 r. (II SA/Wa 768/06)

3 Raport MSWiA pt. „Zdiagnozowanie potencjału administracji samorządowej, ocena potrzeb szkoleniowych kadr urzędów administracji samorządowej oraz przygotowanie profili kompetencyjnych kadr urzędów administracji samorządowej” Dział 3.4 Dostęp do informacji publicznej.