Jeden wniosek i pięć lat, siedem decyzji o odmowie udzielenia informacji publicznej, dwa wyroki WSA, jeden podmiot zobowiązany, jeden wnioskodawca. Tak w skrócie można podsumować walkę Pana Mariusza Klimowicza z PFRON-em o dostęp do informacji publicznej. Zapraszamy do zapoznania się ze szczegółami sprawy, w której Sieć Obywatelska Watchdog Polska pomaga wnioskodawcy.
PFRON – słowem wstępu
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON), powołany do życia ustawą z 9 maja 1991 r. o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych, to fundusz celowy wspierający rehabilitację oraz zatrudnienie osób niepełnosprawnych. Obecnie cele, na które mogą być wydatkowane środki z Funduszu, określa ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Znajdują się wśród nich m.in. warsztaty terapii zajęciowej i zakłady aktywności zawodowej, zakup sprzętu rehabilitacyjnego i ortopedycznego, wsparcie edukacji osób niepełnosprawnych, pomoc dla osób niepełnosprawnych, które rozpoczynają działalność gospodarczą lub rolniczą oraz działania zmierzające do ochrony i wspierania zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Zatem PFRON z założenia ma chronić interesy osób niepełnosprawnych, zapewniając im możliwości aktywizacji oraz rehabilitacji zawodowej i społecznej.
Zatrudnianie osób niepełnosprawnych
Problem niskiego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych został zauważony przez Najwyższą Izbę Kontroli. Kontrolując wykorzystanie przez samorządy powiatowe środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych za lata 2011 – 2013, wykazała, iż samorządy powiatowe przeznaczają na tworzenie miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych zaledwie 10–13 % przekazanej im dotacji, oceniając, że sposób wydawania środków PFRON na szczeblu powiatowym nie zaspokaja potrzeb osób niepełnosprawnych.
Zgodnie z treścią art. 21 ust. 2a ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w urzędzie powinien wynosić co najmniej 6%. W przeciwnym razie państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne zobowiązane są do dokonywania miesięcznych wpłat na Fundusz. Przy obliczaniu wysokości wpłaty, uwzględniana jest różnica między zatrudnieniem zapewniającym osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości 6%, a rzeczywistym zatrudnieniem osób niepełnosprawnych.
Środki pochodzące z obowiązkowych, comiesięcznych wpłat od urzędów i przedsiębiorców zatrudniających co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, u których wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w ich zakładzie jest niższy niż 6%, są głównymi przychodami PFRON-u.
PFRON a dostęp do informacji publicznej. U podstaw – badania naukowe
Jak się okazało, podmiotowi powołanemu do niwelowania nierówności społecznych trudności sprawiła realizacja prawa zapewniającego obywatelom dostęp do informacji o działalności władz i instytucji publicznych. Ze ścianą urzędniczego nieprzejednania zderzył się Mariusz Klimowicz, od 6 lat walczący o dostęp do informacji publicznej. Przez cały ten czas PFRON uparcie odmawia udostępnienia żądanych danych.
Przyczynkiem dla zainteresowania się sprawą Funduszu była dla Pana Klimowicza praca naukowa, w której chciał podjąć się próby sformułowania odpowiedzi na pytanie, co jest powodem niskiego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w urzędach.
Uzyskane wyniki miały pomóc w ocenie obowiązku promocji przez organy władzy publicznej zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Wydawać by się mogło zatem, że cel przyświecający wnioskującemu zbieżny był z misją Funduszu, jednak nie pomógł mu uzyskać informacji.
Początek – 2 września 2012 roku
Choć wniosek o udostępnienie informacji publicznej, który rozpoczął ponad 5-letnie postępowanie, został złożony przez Mariusza Klimowicza 2 września 2012 r., to o ujawnienie informacji starał się już wcześniej. 20 maja 2012 r. zwrócił się o udzielenie informacji dotyczących tylko Urzędu Miasta Szczecina. Napisał zarówno do Urzędu, jak i do PFRON-u. Otrzymał dane z obydwu instytucji, ale pomimo, że zwrócił się o te same dane (dotyczące tego samego urzędu), to różniły się one między sobą. To przekonało Mariusza Klimowicza, że zwracanie się do poszczególnych urzędów z wnioskami o informacje nie jest celowe, bo urzędy mogą posługiwać się różnymi wzorcami i różnie interpretować wniosek. Choć pierwsza próba zakończyła się sukcesem, czyli PFRON udostępnił informację, to później zmienił podejście do jawnego działania.
Wróćmy do 2 września 2012 r. Wówczas Mariusz Klimowicz złożył wniosek o udostępnienie informacji publicznej do Prezesa Zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Prosił o udostępnienie informacji dotyczących wszystkich Urzędów Gmin oraz Urzędów Miejskich z województwa zachodniopomorskiego w zakresie obowiązku wpłat na PFRON i wskazanie osobno dla każdego urzędu:
- wymaganego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w danym urzędzie,
- osiągniętego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w danym urzędzie,
- poziomu wpłat do PFRON z tytułu nieosiągnięcia wymaganego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych,
- liczby niepełnosprawnych pracowników (w przeliczeniu na pełne etaty),
- stanu zatrudnienia ogółem (niepełnosprawni + pełnosprawni) w przeliczeniu na pełne etaty.
Prezes Zarządu PFRON wydał decyzję odmowną, powołując się na objęcie wnioskowanych informacji tajemnicą skarbową. Sprawa przez odwołanie trafiła do Ministra Pracy i Polityki Społecznej, który zaskarżoną decyzję uchylił w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia.
W tym miejscu sprawa mogłaby się zakończyć, jednak PFRON zdecydował się dalej bronić dostępu do informacji, czy raczej informacji przed dostępem.
Po ponownym przeanalizowaniu wniosku, Fundusz zwrócił się do wnioskodawcy o jego sprecyzowanie poprzez wskazanie, czy dane mają być udostępnione osobno dla każdego urzędu oraz w rozbiciu na jakie okresy. Jednocześnie Fundusz zwrócił się z prośbą o wskazanie szczególnie istotnego interesu publicznego, który przemawia za udostępnieniem wnioskowanych informacji, gdyż, zdaniem Funduszu, stanowią one informację przetworzoną. Pojawił się zatem nowy powód nieudostępnienia żądanych dokumentów.
Po sprecyzowaniu wniosku przez wnioskującego i zwróceniu przez niego uwagi, że wnioskowane informacje stanowią informację prostą, Fundusz ponownie odmówił ich udzielenia. Sprawa po raz drugi trafiła do Ministra Pracy i Polityki Społecznej, który tym razem utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy. Pan Klimowicz wniósł skargę na decyzję Ministra do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który uchylił decyzję Ministra w całości. Minister Pracy i Polityki Społecznej postanowieniem stwierdził niedopuszczalność odwołania i wskazał konieczność ponownego rozpatrzenia sprawy przez Prezesa Zarządu PFRON na podstawie sprecyzowanego wniosku. Nastąpiła kolejna odmowa udzielenia informacji. Wnioskodawca wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Wyrokiem z 29 stycznia 2015 r. (II SA/Wa 1691/14) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zaskarżoną decyzję Prezesa Zarządu PFRON i obciążył go kosztami postępowania, uchylił też postanowienie Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Jednakże wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego nie wpłynął na stanowisko Prezesa Zarządu PFRON. Sprawa po raz kolejny została przekazana organowi I instancji do ponownego rozpatrzenia… i PFRON odmówił udzielenia informacji publicznej. Ostatecznie Prezes Zarządu PFRON wydał 7(!) decyzji w przedmiocie odmowy dostępu do informacji publicznej, każdą z decyzji opierając niemalże na tych samych podstawach.
Podstawy odmowy udzielenia informacji publicznej
Prezes Zarządu PFRON-u nie kwestionował tego, że wnioskowane informacje posiadają walor informacji publicznej. Nie budziło także niczyjej wątpliwości, że Prezes Zarządu PFRON-u jest podmiotem zobowiązanym do udostępnienia informacji publicznej.
Konsekwencja, z jaką Fundusz odmawiał udzielenia informacji, opierała się na następujących tezach:
- Udostępnienie wnioskowanych informacji jest niemożliwe ze względu na objęcie tych danych tajemnicą skarbową. Przekonujemy Prezesa PFRON m.in., że żądane informacje dotyczyły płatników świadczeń na rzecz PFRON, którzy są podmiotami publicznymi – jednostkami samorządu terytorialnego – te z kolei działają na podstawie i w granicach prawa (vide art. 7 Konstytucji RP), zatem posłużenie się tajemnicą skarbową wobec tych publicznych podmiotów nie jest zasadne.
- Przyjęcie, że żądane informacje stanowią informacje przetworzoną, jest i w ocenie wnioskodawcy, i Stowarzyszenia błędne, gdyż PFRON dysponował informacjami, o których udostępnienie zwrócił się wnioskodawca, bowiem są mu przekazywane przez urzędy gmin i urzędy miejskie. Stąd też zrealizowanie wniosku nie wymagało przetworzenia informacji, a wyłącznie ich wyszukania.
Nawet gdyby przyjąć błędne założenie organu, jakoby wnioskowane informacje stanowiły informację przetworzoną, to, jak wnioskodawca wskazał w odwołaniu, uzyskane od PFRON-u informacje zamierzał wykorzystać do przeprowadzenia badań, których celem byłaby diagnoza (jak jest i jakie są tego przyczyny) oraz próba podania recepty na problem, jakim jest niskie zatrudnienie osób niepełnosprawnych w administracji państwowej (poniżej wymaganego przez ustawę wskaźnika 6%), podając szersze uzasadnienie istnienia szczególnie istotnego interesu publicznego, przemawiającego za udostępnieniem informacji:
Sprawowanie w ten sposób społecznej kontroli dotyczy szczególnie ważnego zagadnienia społecznego, bowiem związanego z wykluczeniem zawodowym osób niepełnosprawnych. Uzyskanie przeze mnie informacji publicznej jest szczególnie ważne dla interesu publicznego, bowiem wykorzystam je w celu usprawnienia działania instytucji państwowych i samorządowych, co wpłynąć może na poprawę sytuacji obywateli (zwłaszcza obywateli będących osobami niepełnosprawnymi). Świadczy to o tym, że informacji nie wykorzystam w celu indywidualnym, partykularnym, a w celu publicznym.
Ostatecznie, w decyzji z 23 czerwca 2016 roku prezes PFRON-u przychylił się do stanowiska wnioskodawcy, że informacje objęte wnioskiem nie stanowią informacji przetworzonej. Od tego czasu przesłanką odmowy udostępnienia informacji, na którą powołuje się Prezes PFRON-u, jest tajemnica skarbowa.
Interesującym była również argumentacja Funduszu, zgodnie z którą żądane informacje nie zostały wytworzone przez PFRON i wnioskujący powinien wystąpić z wnioskiem bezpośrednio do urzędów, o których dane prosi. Tymczasem, zgodnie z art. 4 ust. 3 ustawy o dostępie do informacji publicznej, zobowiązane do udostępnienia informacji publicznej są podmioty zobowiązane, które są w posiadaniu określonych informacji. Jeżeli ta sama informacja jest w posiadaniu kilku podmiotów zobowiązanych, to do wnioskodawcy należy wybór, do którego z nich się zwróci, co powoduje, że obowiązek udostępnienia informacji ciąży na Prezesie Zarządu PFRON-u.
Kalendarium sprawy
Sprawa zapoczątkowana we wrześniu 2012 roku wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej wciąż się toczy. Mimo iż Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej uwzględnia odwołania od odmownych decyzji Funduszu, uchyla zaskarżone decyzje i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia, PFRON wciąż uporczywie odmawia udostępnienia wnioskowanych przez Pana Mariusza Klimowicza informacji, powielając tę samą argumentację.
Poniżej zamieściliśmy kalendarium sprawy:
- 19 września 2012 r. – Pan Mariusz Klimowicz składa do PFRON wniosek o udostępnienie informacji publicznej
- 18 lutego 2013 r. – Prezes Zarządu PFRON decyzją odmawia udzielenia informacji publicznej
- 10 kwietnia 2013 r. – Minister Pracy i Polityki Społecznej uchyla decyzję Prezes Zarządu PFRON z18 lutego 2013 r.
- 15 kwietnia 2013 r. – Prezes Zarządu PFRON wzywa wnioskodawcę do sprecyzowania wniosku i wykazania szczególnie istotnego interesu publicznego
- 26 kwietnia 2013 r. – wnioskodawca precyzuje wniosek i wskazuje, że wnioskowane informacje mają charakter informacji prostej
- 13 maja 2013 r. – Prezes Zarządu PFRON decyzją odmawia udzielenia informacji publicznej
- 28 maja 2013 r. – wnioskodawca wnosi odwołanie od decyzji z 13 maja 2013 r.
- 19 lipca 2013 r. – Minister Pracy i Polityki Społecznej utrzymuje zaskarżoną decyzję w mocy
- 21 stycznia 2014 r. – Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchyla decyzję Minister Pracy i Polityki Społecznej z 19 lipca 2013 r. i stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu w całości
- 3 lipca 2014 r. – Minister Pracy i Polityki Społecznej postanowieniem stwierdza niedopuszczalność odwołania i wskazuje konieczność ponownego rozpatrzenia sprawy przez Prezesa Zarządu PFRON
- 25 lipca 2014 r. – Prezes Zarządu PFRON decyzją utrzymuje w mocy decyzję odmawiającą udzielenia informacji publicznej z dnia 13 maja 2013 r.
- 1 września 2014 r. – wnioskodawca wnosi skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na decyzję Prezesa Zarządu PFRON o odmowie udostępnienia informacji publicznej
- 29 stycznia 2015 r. – Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchyla zaskarżoną decyzję i postanowienie Ministra Pracy i Polityki Społecznej, stwierdzając, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu w całości i zasądza od Prezesa Zarządu PFRON-u na rzecz skarżącego 200 zł, tytułem zwrotu kosztów postępowania
- 17 czerwca 2015 r. Minister Pracy i Polityki Społecznej przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji
- 7 września 2015 r. – Prezes Zarządu PFRON decyzją odmawia udzielenia informacji publicznej
- 12 października 2015 r. – wnioskodawca wnosi odwołanie od decyzji do Ministra Pracy i Polityki Społecznej
- 12 lutego 2016 r. – Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej uchyla zaskarżoną decyzję w całości i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia
- 16 marca 2016 r. – Prezes Zarządu PFRON decyzją odmawia udzielenia informacji publicznej
- 4 kwietnia 2016 r. – wnioskodawca wnosi odwołanie od decyzji do Ministra Pracy i Polityki Społecznej
- 30 maja 2016 r. – Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej uchyla zaskarżoną decyzję w całości i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia
- 23 czerwca 2016 r. – Prezes Zarządu PFRON decyzją odmawia udzielenia informacji publicznej
- 12 lipca 2016 r. – wnioskodawca wnosi odwołanie od decyzji do Ministra Pracy i Polityki Społecznej
- 12 lipca 2016 r. – Stowarzyszenie Sieć Obywatelska Watchdog Polska zgłasza swój udział w postępowaniu zawisłym przed Prezesem PFRON, podzielając stanowisko Mariusza Klimowicza
- 8 października 2016 r. – Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej uchyla zaskarżoną decyzję w całości i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia
- 16 grudnia 2016 r. – Prezes Zarządu PFRON decyzją odmawia udzielenia informacji publicznej
- 16 stycznia 2017 r. – wnioskodawca wnosi odwołanie od decyzji do Ministra Pracy i Polityki Społecznej
- 16 listopada 2017 r. Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wydał decyzję o utrzymaniu w mocy decyzji Prezesa Zarządu PFRON. Pomożemy w przygotowaniu skargi do sądu na tę decyzję.
Ciąg dalszy… nastąpi
Postępowanie w sprawie dostępu do informacji publicznej nie znalazło jeszcze swojego (szczęśliwego) zakończenia. Wymiana pism trwa. Pan Mariusz Klimowicz oczekuje na decyzję Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, od której będzie zależał dalszy rozwój sprawy.
Sprawa Pana Mariusza stanowi skrajny przykład walki z podmiotem zobowiązanym o prawo dostępu do informacji publicznej i pokazuje godną uznania determinację obywatela oraz jego nieustępliwość wobec organu, który uchyla się przed udostępnieniem informacji, nie wypełniając przy tym ciążącego na nim z mocy ustawy obowiązku.
Nie zawsze wnioskowanie o dostęp do informacji o działalności organów władzy publicznej i osób pełniących funkcje publiczne przybiera tak ekstremalną formę, nie zawsze organ z taką zaciekłością odmawia dostępu do informacji publicznej. Zawsze jednak warto domagać się egzekwowania przez organy władzy publicznej konstytucyjnie gwarantowanych praw.
Chcesz, aby Twoje prawa były chronione, a politycy mądrze wydawali Twoje pieniądze?
Wspieraj nas lub włącz się w nasze działania
Komentarze 0
Dodaj komentarz