e-Doręczenia a odmowa udostępnienia informacji

Przepisy dotyczące realizowania prawa do informacji zawierają lukę dotyczącą sytuacji, w której organ chce odmówić udostępnienia informacji. Możliwe, że e-Doręczenia, które mają zacząć działać jeszcze w grudniu 2023 r., pomogą usunąć proceduralną lukę.

pixabay.com

Anonimowy wniosek a wezwanie do złożenia podpisu

Ustawa o dostępie do informacji publicznej umożliwia złożenie wniosku o informację w sposób niesformalizowany, również przez e mail, bez podpisu i podawania personaliów osoby pytającej.

Jeżeli pozwala na to charakter wnioskowanej informacji, wnioskodawca może tą samą drogą uzyskać informację od organu. Sytuacja komplikuje się jednak, gdy organ nie chce udostępnić informacji. Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, odmowa musi nastąpić w drodze decyzji. Należy wówczas zastosować przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Aby organ mógł skutecznie doręczyć decyzję, musi znać imię, nazwisko i adres wnioskodawcy. Organ nie może też wysyłać decyzji mailowo, ponieważ nie wywołuje to skutków prawnych. Ustawa o dostępie do informacji publicznej milczy na temat sposobu rozwiązania tego problemu. Organy w takiej sytuacji, kierując się wymogami Kodeksu postępowania administracyjnego, próbują wypełnić lukę w przepisach i wzywają do uzupełnienia braków formalnych wniosku: podania personaliów, adresu do doręczeń oraz podpisu. Wnioskodawca może wówczas wysłać wniosek drogą tradycyjną, własnoręcznie go podpisując lub wysłać wniosek za pośrednictwem ePUAP-u, opatrując go kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym lub kwalifikowaną pieczęcią elektroniczną. Nie ma niestety możliwości uproszczenia polegającego na wysłaniu mailem wniosku o udostępnienie informacji opatrzonego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym lub kwalifikowaną pieczęcią elektroniczną. Taki wniosek nie wywoła skutków prawnych.

W zakresie procedowania wniosku o udostępnienie informacji pojawiają się liczne wątpliwości. Przede wszystkim, aby organ mógł wydać decyzję o odmowie udostępnienia informacji, wnioskodawca musi nie tylko ponownie złożyć wniosek o udostępnienie informacji, ale też uczynić to zgodnie z zasadami Kodeksu postępowania administracyjnego (podpisany odręcznie wniosek wysłać drogą tradycyjną albo wysłać przez ePUAP wersję elektroniczną podpisaną elektronicznie). Z kolei w przypadku, gdy organ może udostępnić informację, wystarcza już niepodpisany wniosek wysłany mailowo do organu i również tą drogą wnioskodawca może otrzymać odpowiedź. Takie rozróżnienie trybu postępowania może być niezrozumiałe dla osób chcących uzyskać informację podlegającą udostępnieniu. Wnioskodawca może z ostrożności wysłać podpisany wniosek o udostępnienie informacji przez ePUAP lub pocztą tradycyjną jednak będzie to oznaczało sformalizowanie procesu.

Ponadto istnieją różne stanowiska odnośnie do możliwości wzywania przez organ do uzupełnienia braków formalnych wniosku. Uchybienia formalne wymagające uzupełnienia dotyczą pism, które Kodeks postępowania administracyjnego nazywa w art. 63 podaniami (zaś Ustawa o dostępie do informacji publicznej nie zna takiego pojęcia). Zgodnie z art. 63 § 1 podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia) wnosi się na piśmie, za pomocą telefaksu lub ustnie do protokołu. Podania utrwalone w postaci elektronicznej wnosi się na adres do doręczeń elektronicznych lub za pośrednictwem konta w systemie teleinformatycznym organu administracji publicznej. Jeżeli przepisy odrębne nie stanowią inaczej, podania wniesione na adres poczty elektronicznej organu administracji publicznej pozostawia się bez rozpoznania. Dalsze paragrafy mówią o wymogach dotyczących doręczeń.

Część organów traktuje wnioski o udostępnienie informacji jak podania w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego, mimo że katalog pism, które nazywa się podaniami, jest zamknięty i w jego skład wchodzą: żądania, wyjaśnienia, odwołania i zażalenia. Kodeks postępowania administracyjnego normuje kwestie dotyczące wniosków od art. 241 do art. 247 i żaden z tych przepisów nie mówi o wymogach formalnych. Gdyby ustawodawca chciał, by na wnioskodawcy ciążyły większe obowiązki związane ze składaniem wniosku o informację, posługiwałby się pojęciem „żądania informacji” lub „podania o udostępnienie informacji”, nie zaś wniosku o udostępnienie informacji. Z drugiej strony, jeśli ustawodawca ustalił, że odmowa będzie następować w drodze decyzji, to powinien uregulować sytuację, w której organ otrzymał anonimowy wniosek o udostępnienie informacji i chcąc wydać decyzję o odmowie udostępnienia informacji, musi zwrócić się do wnioskodawcy z prośbą o dane niezbędne do wydania decyzji. Należy również zaznaczyć, że skoro wniosek o informację nie jest podaniem, to organ nie może go również pozostawić bez rozpoznania. Jednak organy, wzywając wnioskodawców do uzupełnienia braków formalnych, dodają, że w przypadku nieuzupełnienia wniosku, będzie on pozostawiony bez rozpoznania.

e-Doręczenia

Być może sytuacja związana z procedowaniem wniosków o udostępnienie informacji zmieni się po 10 grudnia 2023 r., gdy mają zostać wdrożone rozwiązania techniczne, które umożliwią e-Doręczenia, czyli swobodny obieg pism między obywatelami a organami administracji. e-Doręczenia mają stanowić usługę, dzięki której obywatele, podmioty publiczne i firmy będą mogły korzystać z wygodnych i bezpiecznych doręczeń elektronicznych. Są one równoważne prawnie tradycyjnej przesyłce poleconej za potwierdzeniem odbioru.

Dzięki e-Doręczeniom wnioskodawca mógłby wysłać wniosek o informację ze swojej skrzynki e-Doręczeń i tą samą drogą uzyskać wnioskowaną informację albo decyzję o odmowie udostępnienia informacji. Osoby, które nie zdecydują się na korzystanie z e-Doręczeń (nie jest ono obowiązkowe dla obywateli) i które wysłały wniosek o informację anonimowo, bez podania personaliów i podpisu, będą musiały ponownie wysyłać wniosek, uzupełniając go o dane osobowe i podpis.