Informacja o ukaraniu pracownika organu – czy podlega udostępnieniu?

Szeroko pojęte organy administracji publicznej (wójt czy minister) nie mogłyby prawidłowo funkcjonować bez sztabu ludzi zaangażowanych w ich obsługę. Może się zdarzyć, że któryś z tych zostanie ukarany za nienależyte wykonywanie swoich obowiązków. Czy informacja o nałożeniu takiej kary może być udostępniona na wniosek?

Do Poradni Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska zwrócił się mieszkaniec jednej z gmin, który zażądał od wójta udzielenia informacji o nałożonych na pracowników urzędu karach porządkowych. W innym postępowaniu toczącym się przed sądem wójt podniósł bowiem, że taką karę jednemu z nich wymierzono. Mieszkaniec podejrzewał, że twierdzenie to jest nieprawdziwe i chciał zweryfikować prawdomówność organu. Wójt nie udostępnił jednak żądanej informacji, argumentując, że nie jest to informacja podlegająca udostępnieniu na podstawie u.d.i.p.

Kodeksowe kary porządkowe

Problematykę kar porządkowych nakładanych przez pracodawcę regulują art. 108 i n. Kodeksu pracy (k.p.). Kary porządkowe nakładane są między innymi w razie naruszenia przez pracownika ustalonej organizacji i porządku pracy, przepisów BHP lub przeciwpożarowych, przyjętego sposobu sprawdzania obecności w pracy, zasad usprawiedliwiania nieobecności czy też w razie pozostawania w pracy pod wpływem alkoholu. Pracownikowi wymierzyć można karę upomnienia lub karę nagany, a w pewnych przypadkach — nawet karę pieniężną.

Zgodnie z art. 110 k.p., o nałożonej karze pracownika zawiadamia się na piśmie, zaś odpis zawiadomienia dołącza się do akt osobowych. Na mocy art. 111 k.p. kontrolę nad prawidłowością stosowanych kar sprawuje sąd pracy.

Kary porządkowe jako informacja niepodlegająca udostępnieniu

W myśl dominującej, lecz w naszej opinii błędnej, linii orzeczniczej sądów administracyjnych, kary nakładane przez pracodawców na pracowników stanowią regulację z zakresu prawa pracy i w związku z tym nie mieszczą się w zakresie pojęcia informacji podlegającej udostępnieniu na podstawie u.d.i.p. (zob. wyrok WSA w Warszawie z 27.04.2020 r., II SAB/Wa 48/20, LEX nr 3065264). Informacja taka nie jest bowiem „wiadomością wytworzoną przez szeroko rozumiane władze publiczne, lecz dotyczy li tylko sfery stosunków pracy: pracodawca – pracownik” (zob. wyrok WSA w Krakowie z 21.04.2023 r., II SAB/Kr 45/23, LEX nr 3592860). Za WSA w Krakowie, również liczba wymierzonych kar porządkowych nie może być uznana za informację podlegają udostępnieniu w trybie u.d.i.p.

Podobnej oceny dokonał WSA w Białymstoku, uznając, że informacje o karach porządkowych nie mieszczą się w zakresie informacji podlegających udostępnieniu na podstawie u.d.i.p. (zob. wyrok WSA w Białymstoku z 26.04.2023 r., II SAB/Bk 26/23, LEX nr 3555974).

Interesujące orzeczenie wydał WSA w Opolu, który stwierdził, że informacja o karach porządkowych stanowi indywidualną sprawę z zakresu stosunku pracy dotykającą sfery prywatności, a zatem odmowa jej udostępnienia musi przyjąć formę decyzji administracyjnej (zob. wyrok WSA w Opolu z 7.12.2004 r., II SAB/Op 13/04, LEX nr 466085).

Możliwość udostępnienia informacji o karze porządkowej

Warto jednak zwrócić uwagę na drugą z linii orzeczniczych:

Informacja o karach [porządkowych — w oryginalnej treści uzasadnienia błędnie określonych jako kary dyscyplinarne — dop. autora] nałożonych przez [organ]: liczbie pracowników, wobec których karę taką zastosowano, stanowisk przez nich obejmowanych oraz miesiącach, w których kary zastosowano, stanowi informację publiczną. Sporna informacja jest bowiem z jednej strony informacją o zasadach funkcjonowania organu władzy publicznej oraz instytucji przez niego kierowanej […], a z drugiej dotyczy ona danych publicznych w postaci wytworzonych przez ten organ aktów […] odnoszących się do osób pełniących funkcję publiczną, bądź co najmniej mających związek z jej pełnieniem.

Dalej w uzasadnieniu WSA w Bydgoszczy trafnie podnosi, że przepisy u.d.i.p. „nie warunkują możliwości uznania za informację publiczną informacji, których źródłem nie jest stosunek pracy zawiązany w oparciu o przepisy prawa pracy”, lecz przeciwnie — pojęcie informacji podlegającej udostępnieniu nakazują szeroko rozumieć. Koresponduje to z ugruntowanym poglądem doktryny, zgodnie z którym prawo do informacji należy wykładać rozszerzająco (zob. m.in. T. R. Aleksandrowicz [w:] Ustawa o dostępie do informacji publicznej. Komentarz, wyd. IV, Warszawa 2008, art. 1, LEX; M. Kłaczyński [w:] S. Szuster, M. Kłaczyński, Dostęp do informacji publicznej. Komentarz, LEX/el. 2003, art. 3, LEX). Z tej rozszerzającej wykładni wynikać powinna zasada, w myśl której wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść wnioskodawcy, tzn. przyjmować, że informacja podlega udostępnieniu na podstawie u.d.i.p.

Wskazuje na to m.in. WSA w Warszawie:

[W razie wątpliwości] czy żądana informacja mieści się w przedmiocie uregulowanym u.d.i.p., należy — respektując zasadę powszechnego dostępu do informacji publicznej — interpretować przepisy na korzyść wykonującego prawo do takiej informacji.

Omówienia wart jest także wyrok WSA w Warszawie, w którym Sąd uznał, że informacja o karach zastosowanych wobec pracownika korpusu służby cywilnej stanowi informację podlegającą udostępnieniu i nie można w takiej sytuacji sięgnąć po przepis art. 5 ust. 2 u.d.i.p., w myśl którego prawo do informacji podlega ograniczeniu ze względu na prywatność danej osoby (zob. wyrok WSA w Warszawie z 7.11.2013 r., II SA/Wa 1303/13, LEX nr 1411161). W ocenie Sądu pracownicy tacy pełnią funkcje publiczne lub realizują zadania z nimi związane. Należy jednak zaakcentować, że podstawą prawną wymierzania kar pracownikom korpusu służby cywilnej nie jest Kodeks pracy, lecz ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej. Nie do każdego pracownika organu argumentacja zaprezentowana w przywołanym orzeczeniu znajdzie zatem zastosowanie.

Czy warto próbować pozyskać takie informacje?

Decydując się na walkę o udostępnienie informacji w postaci nałożonych kar porządkowych, należy liczyć się z możliwością przegranej. Problematyka udostępniania informacji o nałożonych karach porządkowych w trybie u.d.i.p. wymaga starannego uzasadnienia i przekonania organu i sądu, że żądana informacja mieści się w zakresie konstytucyjnego prawa do informacji. W tym celu warto sięgnąć po wyrok WSA w Bydgoszczy, a jeżeli sprawa dotyczy pracownika korpusu służby cywilnej — także po wyrok WSA w Warszawie. Należy również być gotowym na polemikę z organem, który może powoływać się na dominującą linię orzeczniczą, zgodnie z którą informacja o wymierzonych karach porządkowych nie podlega udostępnieniu.

Wydaje się jednak, że dominująca linia jest błędna, a dla zapewnienia transparentności funkcjonowania organów władzy zasadne jest udostępnianie informacji o nakładanych karach porządkowych przynajmniej z 3 powodów:

1. Po pierwsze, jak trafnie wskazuje WSA w Bydgoszczy, informacja taka dotyczy funkcjonowania organu i dokumentacja z nią związana jest wytworzona przez organ, więc jako taka podlega ona udostępnieniu i bez znaczenia pozostaje, że dotyczy relacji opartej o prawo pracy.
2. Po drugie, kary porządkowe składają się na sytuację finansową organu, a majątek publiczny musi podlegać kontroli społecznej, aby nie był wykorzystywany w sposób bezprawny.
3. Po trzecie wreszcie, skoro istnieją wątpliwości co do możliwości udostępnienia informacji o karach porządkowych na podstawie u.d.i.p., to z niekwestionowanego w doktrynie obowiązku dokonywania wykładni na korzyść prawa do informacji wynika, że informacja taka powinna zostać udostępniona.

*Absolwent Prawa oraz student Prawa właśności intelektualnej i nowych mediów na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Problematyką prawa do informacji zainteresowany od początku studiów prawniczych. Do innych jego zainteresowań należy także prawo konstytucyjne i prawo karne, w tym karnoprawna ochrona prawa do informacji. Prywatnie fan gier planszowych, miłośnik odkrywania historii Krakowa i amator weekendowych city breaków.