Informacja publiczna od spółki

Czy od spółki prawa handlowego można domagać się informacji publicznej? Otóż tak – o ile gospodaruje publicznym majątkiem lub bierze udział w wykonywaniu zadań publicznych.

Zazwyczaj adresatem naszych wniosków są instytucje publiczne – wójtowie, burmistrzowie, ministrowie i tak dalej. Czasem jednak może się okazać, że dysponentem informacji, która nas interesuje, jest podmiot bez wątpienia prywatny – na przykład spółka prawa handlowego. Czy od takiego podmiotu można domagać się informacji publicznej, a jeśli tak, to kiedy?

Z takim dylematem mieliśmy ostatnio do czynienia w naszej poradni. Nasz klient zwrócił się do pewnej spółki akcyjnej o udostępnienie informacji publicznej w zakresie planowanej inwestycji elektrowni jądrowej. Spółka nie udostępniła wnioskowanych danych, informując, iż nie jest jednym z podmiotów zobowiązanych do udostępnienia informacji publicznej.

A co na to przepisy prawa?

Katalog podmiotów zobowiązanych do udostępnienia informacji publicznej jest zawarty w przepisie art. 4 u.d.i.p. Przepis ten wymienia oczywiście organy władzy publicznej, ale także inne podmioty, w tym organy samorządów gospodarczych i zawodowych, podmioty reprezentujące Skarb Państwa, wreszcie jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym (art. 4 ust. 1 pkt 5 u.d.i.p.). Warto zwrócić uwagę, że ustawodawca posługuje szerokim terminem “jednostki organizacyjne”, nie zawężając go np. tylko do publicznych jednostek organizacyjnych. Można z tego wyciągnąć wniosek, że istota art. 4 ust. 1 pkt 5 u.d.i.p. sprowadza się do objęcia obowiązkiem udostępnienia informacji publicznej również podmiotów prywatnych realizujących zadania publiczne lub dysponujących majątkiem publicznym. Sądy administracyjne wskazują też, że wystarczy spełnienie tylko jednego z tych warunków.

Dysponowanie publicznym majątkiem – to pojęcie jest raczej jasne: jeśli jakiś podmiot publiczny (np. ministerstwo) wypłaca jakieś środki (np. dotacje) ze swojej (a więc i naszej) kiesy, to mamy prawo pytać i uzyskiwać odpowiedzi w zakresie tych środków.

Jeśli zaś chodzi o zadania publiczne, to są nimi wszystkie zadania realizowane na podstawie ustaw. Sądy wskazują, że są to zadania realizowane powszechnie i użyteczne dla ogółu, służące zarazem osiąganiu celów wskazanych w Konstytucji RP i ustawach. Podstawowe znaczenie ma tu Konstytucja RP, która określa podstawowe zadania władz publicznych. Takie przykładowe zadania, wynikające z ustawy zasadniczej, to edukacja (art. 70 ust. 4); ochrona środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego (art. 74 ust. 1 i 2); ochrona lokatorów (art. 75); ochrona konsumentów (art. 76). Jak zwykle warto posiłkować się orzecznictwem – i, co istotne dla naszej sprawy, NSA wyraził stanowisko, wedle którego  przedsiębiorstwa energetyczne niezależnie od sposobu działania (produkcja, przesył, dystrybucja, obrót lub sprzedaż) wykonują zadania publiczne w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 5 u.d.i.p.

A spółka prawa handlowego?

Adresatem wniosku była spółka prawa handlowego. Taka spółka jest jednostką organizacyjną, więc potencjalnie może być podmiotem zobowiązanym do udostępnienia informacji publicznej. Nie mamy informacji, aby spółka wykorzystywała środki publiczne, ale to nie znaczy, że nie musi udostępniać informacji publicznej – trzeba też rozstrzygnąć, czy bierze udział w wykonywaniu zadań publicznych.

Rzeczona spółka bierze udział w realizacji inwestycji polegającej na budowie elektrowni atomowej. Taka inwestycja bez wątpienia ma znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego mieszkańców; z tego względu obywatele powinni mieć prawo do informacji o tym, jak ona przebiega. Pomogliśmy klientowi w zaskarżeniu bezczynności spółki.

Możemy zatem zwracać się o informację publiczną także do podmiotów prywatnych – i nie wystarczy sama okoliczność, że są one nie-publiczne, aby nas zbyć. Jeśli taki podmiot (spółka, stowarzyszenie, fundacja…) wykorzystuje środki publiczne bądź wykonuje zadania wskazane w ustawach, to musi odpowiedzieć na nasz wniosek.

Informacja o środowisku

Warto też pamiętać, że możemy domagać się udostępniania informacji o środowisku na zasadach ustawy z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko – a jako że niniejsza sprawa dotyczy planów budowy elektrowni jądrowej, to ustawa ta również ma zastosowanie. Trzeba jednak mieć na względzie, że ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku wprost wskazuje, że takich informacji udzielają władze publiczne (art. 8 ust. 1 i 2 ustawy), a więc nie każdy podmiot będzie w tym przypadku zobowiązany.