Jawność komitetów wyborczych. Nowoczesna wcale nie tak nowocześnie

Komitet Wyborczy Nowoczesnej nie odpowiedział na wniosek o udostępnienie informacji publicznej. Skargę na bezczynność rozpatrzył WSA w Warszawie.

 Przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie 3 sierpnia 2016 r. zapadł wyrok (sygn. akt II SAB/Wa 1115/15; skan uzasadnienia), w którym stwierdzono, iż zgodnie z obowiązującym prawem jawności podlegają nie tylko partie polityczne, ale również komitety wyborcze. Wyrok może mieć kluczowe znaczenie dla przyszłych spraw dotyczących podobnej kwestii.

O co zapytała Fundacja OPOR?

Fundacja Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Radioamatorskich 29 września 2015 r. wysłała do Komitetu Wyborczego Nowoczesna Ryszarda Petru wniosek z prośbą o przesłanie drogą elektroniczną następujących informacji:

• wyciągów z konta bankowego komitetu;
• umów zawartych przez komitet;
• upoważnień do prowadzenia agitacji wyborczej wydanych przez komitet;
• uchwał komitetu;
• wpłat na komitet.

22 października 2015 r., w związku z brakiem odpowiedzi ze strony Komitetu Wyborczego, Fundacja OPOR wniosła do WSA skargę na bezczynność.

Przystąpienie do sprawy

Sieć Obywatelska Watchdog Polska przystąpiła do postępowania w tej sprawie przed WSA w Warszawie. Stowarzyszenie podzieliło stanowisko Fundacji OPOR, zgodnie z którym jednym z podmiotów wykonujących zadania publiczne jest komitet wyborczy. Napisaliśmy, że:

wynika to z okoliczności, że istotą jego działalności jest działanie skierowane na rzecz sprawowania władzy publicznej przez kandydatów, zgłoszonych i popieranych przez dany komitet wyborczy. W związku z tym nie ulega wątpliwości, że istotą działalności komitetu wyborczego jest działalność w sferze publicznej, co przesądza o tym, że jest to podmiot zobowiązany do udostępniania informacji publicznej.

W naszej ocenie informacje, o których udostępnienie zwróciła się Fundacja, mają charakter informacji publicznej, ponieważ dotyczyły one działalności komitetu, zaś przede wszystkim finansowania kampanii wyborczej przez komitet. W tym względzie należy zwrócić uwagę, że zasadą działalności komitetów wyborczych jest jawne finansowanie.

Wniosek fundacji był przejawem społecznej kontroli wydatków komitetu wyborczego. Warto podkreślić, iż wydatkowanie pieniędzy przez komitet wyborczy zostało obwarowane licznymi restrykcjami (art. 129 § 2 Kodeksu wyborczego) i mogą być one przeznaczone jedynie na cele określone w prawie (art. 129 Kodeksu wyborczego).

Stowarzyszenie zwróciło także uwagę na inny ważny aspekt: społeczna kontrola, sprawowana przez obywateli, pozwoliłaby nie tylko na kontrolę zgodności z prawem działań komitetu wyborczego, ale także na ocenę adekwatności dokonywanych wydatków oraz podejmowanych rozstrzygnięć, jak i ich ocenę z punktu widzenia społecznych potrzeb i społecznych wartości – co ma szczególne znaczenie wobec tego, że istotą działalności komitetu wyborczego jest sprawowanie władzy przez wystawionych przez niego kandydatów. 

Co na to WSA?

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zgodził się z nami, iż komitet wyborczy jest jednym z podmiotów, który wykonuje zadania publiczne. Istotą działalności komitetu wyborczego jest aktywność na rzecz zdobycia władzy przez kandydatów zgłoszonych i popieranych przez dany komitet. Komitet wyborczy podejmuje działania w sferze publicznej, a więc jest podmiotem zobowiązanym do udostępnienia informacji publicznej, którą posiada (art. 4 ust. 1 i ust. 3 ustawy o dostępie do informacji publicznej).

Każda informacja o sprawach publicznych jest informacją publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu. Wyliczenie zastosowane w ustawie o dip ma tylko charakter przykładowy, a co do zasady wszystko co wiąże się bezpośrednio z funkcjonowaniem i trybem działania podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1 udip, stanowi informację publiczną. I dalej przyjmuje się szerokie rozumienie pojęcia informacji publicznej, co wiąże się z upowszechnieniem zasady transparentności życia publicznego i podwyższenia świadomości prawnej społeczeństwa. Definiuje się ją jako każdą wiadomość wytworzoną przez władze publiczne oraz osoby pełniące funkcje publiczne, a także inne podmioty (…). O zakwalifikowaniu danej informacji do kategorii tych, które podlegają udostępnieniu, decyduje kryterium rzeczowe. Według Sądu informacja żądana wnioskiem z 29 września 2015 r. posiadała walor informacji publicznej.

Zgodnie z ustawą Kodeks wyborczy finansowanie kampanii wyborczej jest jawne. Komitet wyborczy ma prawo pozyskiwać i wydatkować środki jedynie na cele związane z wyborami, a więc gospodarowanie środkami przez komitet wyborczy poddane jest ścisłej regulacji. Ponadto ściśle został określony okres, w którym jest możliwe gromadzenie środków finansowych oraz sprecyzowano możliwe źródła finansowania komitetów wyborczych. Co więcej, wszystkie środki finansowe komitetu muszą być gromadzone na jednym rachunku bankowym. Warto podkreślić również, iż finansowanie komitetów wyborczych partii politycznych w sprawach nieuregulowanych w kodeksie stosuje się przepisy ustawy o partiach politycznych, których to źródła finansowania są jawne. 

Znaczenie wyroku

Wyrok jest istotny z punktu widzenia prawa do informacji publicznej, ponieważ wyraźnie wskazuje, że nie tylko finansowanie partii politycznych jest jawna, ale również komitetów wyborczych. Ich działalność może być poddana nie tylko pod ocenę Państwowej Komisji Wyborczej, poprzez obowiązkowe sprawozdanie, ale także kontroli społecznej pod kątem adekwatności podejmowanych decyzji z perspektywy oceny potrzeb społecznych.

Wyrok nie jest prawomocny.

* Natalia Andruszko – studentka prawa na Uniwersytecie Szczecińskim. Urodziła się w Kołobrzegu, chociaż od tamtego dnia przeprowadzała się już kilkanaście razy. Prawami człowieka zainteresowała się podczas wymiany studenckiej, którą spędziła na Universita degli studi di Torino, a samym dostępem do informacji publicznej – podczas seminarium magisterskiego.