„Konstytucja internetu”

Internet towarzyszy nam w każdej sferze naszego życia – korzystamy z niego w pracy i w czasie wolnym. W sieci robimy zakupy, uczymy się, tworzymy, przesyłamy treści, zostawiając przy okazji wiele naszych wrażliwych danych.

Z drugiej strony internet stał się miejscem działania niezliczonej ilości firm – małych i dużych. Dlatego coraz bardziej nagląca wydawała się potrzeba wprowadzenia regulacji, które chroniłyby użytkowników internetu i zapewniły im bezpieczeństwo korzystania z tego narzędzia, z jednej strony nie narażając ich na nielegalne treści i dezinformację, z drugiej nie ograniczając wolności słowa.

W 2022 roku przyjęto dwa akty prawne, które mają przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa użytkowników w sieci:

• Akt o rynkach cyfrowych, czyli Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) 2022/1925 z dnia 14 września 2022 r. w sprawie kontestowalnych i uczciwych rynków w sektorze cyfrowym oraz zmiany dyrektyw (UE) 2019/1937 i (UE) 2020/1828,
• Akt o usługach cyfrowych, czyli Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) 2022/2065 z dnia 19 października 2022 r. w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych oraz zmiany dyrektywy 2000/31/WE.

Podstawowym celem Aktu o rynkach cyfrowych jest ograniczenie dominującej pozycji największych podmiotów cyfrowych, co ma przyczynić się do większej konkurencyjności i ochrony praw użytkowników, np. jeśli jakaś platforma ze względu na zajmowaną pozycję ma znaczny wpływ na kształtowanie przestrzeni cyfrowej, to nie może traktować produktów i usług oferowanych przez siebie w sposób korzystniejszy niż podobnych produktów lub usług, które oferują za pośrednictwem ich platformy podmioty trzecie. Innym przykładem może być to, że podmioty te nie mogą uniemożliwiać użytkownikom usunięcia zainstalowanego fabrycznie oprogramowania lub aplikacji.

Akt o usługach cyfrowych

Akt o usługach cyfrowych (dalej jako: „AUC”) powstał, by lepiej chronić konsumentów oraz ich prawa podstawowe w Internecie, stworzyć otoczenia zapewniające transparentność funkcjonowania platform internetowych. AUC, nazywany również „Konstytucją internetu”, koncentruje się na usługach pośrednictwa internetowego. Europejski ustawodawca wprowadził przepisy regulujące takie działania na platformach internetowych, jak blokada konta użytkownika lub usunięcie jego wpisu na przykład na platformie Facebook, X (dawny Twitter) lub w ramach usług innych dostawców mediów społecznościowych. Jeżeli nasze konto zostanie zablokowane lub wpis usunięty bez wyraźnego uzasadnienia, dostawca może ponieść prawno-finansowe konsekwencje. Takie rozwiązania legislacyjne zdecydowanie wspierają prawo do informacji.

Adresatem „Konstytucji internetu” są wszystkie podmioty oferujące i dostarczające usługi pośrednictwa internetowego na jednolitym rynku europejskim, i to bez względu na to, czy ich siedziba znajduje się na terytorium Unii Europejskiej, czy poza jej granicami.

Recepta na dezinformację

AUC przewiduje szereg rozwiązań mających na celu usprawnienie procesu usuwania nielegalnych treści i przeciwdziałania dezinformacji, ale jednocześnie wzmacnia ochronę praw podstawowych, w tym prawo swobody wypowiedzi. Ponadto zmierza do zwiększenia poziomu kontroli publicznej nad działalnością platform internetowych. W szczególności zaś kontroluje bardzo duże platformy internetowe, czyli podmioty, których średnia liczba aktywnych miesięcznie odbiorców usługi jest równa lub większa od 45 mln osób. Wśród przyjętych rozwiązań wskazać można m.in.:

• obowiązki w zakresie identyfikacji użytkowników biznesowych,
• mechanizmy sygnalizacji nielegalnych towarów, usług i innego rodzaju treści,
• zwiększenie przejrzystości algorytmów stosowanych w proponowanych treściach,
• zakaz stosowania określonych rodzajów reklam kierowanych do konkretnych grup użytkowników.

Koniec z banami na FB?

Szczególnie istotną częścią AUC dla działalności naszego Stowarzyszenia są regulacje odnoszące się do kwestii moderowania treści każdego użytkownika danej platformy (np. Facebook, Instagram, Tik-Tok) przez dostawców usług. Z uwagi na ogromne znaczenie przestrzeni cyfrowej w procesie dostępu do informacji, komunikowania się oraz wyrażania własnych opinii, uniemożliwienie jednostce udziału w systemie, np. poprzez prowadzenie dyskusji za pośrednictwem profilu w mediach społecznościowych, stanowić może naruszenie jego prawa do informacji. Zgodnie z założeniami AUC blokowanie kont użytkowników i usuwanie publikowanych przez nich treści powinno następować jedynie w sytuacji, gdy mają one charakter nielegalny. Ponadto użytkownik powinien zostać w odpowiedni sposób poinformowany o możliwości i sposobie złożenia odwołania od decyzji o usunięciu treści lub profilu, z uwzględnieniem pozasądowych metod rozwiązywania sporów.

Wspomniane przepisy mogą stanowić odpowiedź na niejednokrotnie zgłaszany przez klientów naszej poradni prawnej problem nieuzasadnionej blokady kont w mediach społecznościowych na fanpage’ach prowadzonych przez podmioty publiczne – gminy, burmistrzów, prezydentów, wójtów. Taka blokada odcina użytkownika od informacji, utrudniając aktywistom kontrolę działalności władz publicznych. W tym kontekście przydatne powinny okazać się regulacje AUC, ograniczające swobodę moderacji treści i przyznające użytkownikom ścieżkę odwoławczą pozwalającą dochodzić swoich praw w przypadku ich naruszenia.

„Konstytucja internetu” wejdzie w życie 17 lutego 2024 r.  Do tego czasu państwa członkowskie mają obowiązek wyznaczenia koordynatorów ds. usług cyfrowych. Zgodnie z rozporządzeniem w przypadku dostawców bardzo dużych platform i wyszukiwarek internetowych obowiązek stosowania AUC rozpoczyna się po upływie czterech miesięcy od dnia powiadomienia danego dostawcy przez Komisje Europejska o tym, że uznała go za tego typu podmiot. Jeśli termin ten będzie miał miejsce przed ogólnym terminem wejścia w życie AUC, tj. przed 17 lutego 2024 r., to jest on wobec tego typu podmiotu obowiązujący.