Nowa ustawa o infrastrukturze informacji przestrzennej

Dyrektywa INSPIRE (2007/2/WE) dotyczy stworzenia tzw. „infrastruktury informacji przestrzennej”.  Mają to zrobić wszystkie kraje UE, dzięki czemu różne krajowe systemy (oraz różnice w systemach agregowania , przechowywania i publikowania już na poziomie narodowym) będą ze sobą kompatybilne.  Celem ustawy wdrażającej Dyrektywę jest: dostosowana do potrzeb i łatwo dostępna informacja przestrzenna dla każdego! [Prof. dr hab. Jerzy Gaździcki, (Rada ds. Implementacji INSPIRE, Polskie Towarzystwo Informacji Przestrzennej) – materiały konferencyjne].

INSPIRE ma służyć administracji wszystkich szczebli, ułatwiając poruszanie się między danymi przestrzennymi, które dotąd rozproszone i niekompatybilne, nie pozwalały na bycie właściwie wykorzystywanymi w wykonywaniu zadań publicznych administracji.

Na ile będzie to łatwo dostępna informacja przestrzenna dla każdego pokazuje art. 9 ustawy z dnia 4 marca 2010 roku o infrastrukturze informacji przestrzennej. Jak powiedziała prof. Grażyna Szpor podczas swojego wystąpienia Jednolite prawo dostępu zastępuje prawem do 5 typów „usług danych przestrzennych”  [prof. UKSW dr hab Grażyna Szpor – materiały konferencyjne], a zatem:

Art. 9.

1. Organy administracji prowadzące rejestry publiczne, które zawierają zbiory związane z wymienionymi w załączniku do ustawy tematami danych przestrzennych, tworzą i obsługują, w zakresie swojej właściwości, sieć usług dotyczących zbiorów i usług danych przestrzennych, do których zalicza się usługi:

1) wyszukiwania, umożliwiające wyszukiwanie zbiorów oraz usług danych przestrzennych na podstawie zawartości odpowiadających im metadanych oraz umożliwiające wyświetlanie zawartości metadanych;

2) przeglądania, umożliwiające co najmniej: wyświetlanie, nawigowanie, powiększanie i pomniejszanie, przesuwanie lub nakładanie na siebie zobrazowanych zbiorów oraz wyświetlanie objaśnień symboli kartograficznych i zawartości metadanych;

3) pobierania, umożliwiające pobieranie kopii zbiorów lub ich części oraz, gdy jest to wykonalne, bezpośredni dostęp do tych zbiorów;

4) przekształcania, umożliwiające przekształcenie zbiorów w celu osiągnięcia interoperacyjności zbiorów i usług danych przestrzennych;

5) umożliwiające uruchamianie usług danych przestrzennych.

Warto również spojrzeć na art. 12.

1. Dostęp do usług, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1 i 2, jest powszechny i nieodpłatny.

Art. 9 Definiuje  usługi tj. co można zrobić z danymi, które nas interesują.  Mamy więc wyszukiwanie, przeglądanie, pobieranie, przekształcanie (tj. np. zestawianie, porównywanie, nakładanie na siebie)  oraz uruchamianie usług przestrzennych.

Spoglądając na to z punktu widzenia innego niż administracyjny lub komercyjny, widać niebezpieczeństwo, że z danymi można się zapoznać, ale wykorzystać ich już nie można.  Na pewno nie można ich wykorzystać w celu zarobkowym. Nie jest to dobra wiadomość dla osób, które nie tylko chciałyby zapoznać się z danymi, ale następnie być może twórczo je wykorzystać. Są to przecież informacje, które stworzyły, zbierają i przechowują instytucje opłacane z podatków, a więc przez nas . Rozdzielenie zwyczajnych czynności takich jak wyszukiwanie, zapoznawanie się, a następnie wykorzystywanie danych, może prowadzić do pozwolenia i stworzenia warunków sprzyjających realizacji usługi A, lecz już bez usługi B. Przecież, gdy zapoznajemy się z informacją, może zaistnieć potrzeba ich ponownego wykorzystania. Ustawa jasno wskazuje w art. 12 w pt 2, że  Dane dostępne za pośrednictwem usług (…) mogą mieć formę, która uniemożliwia wtórne ich wykorzystanie w celach zarobkowych. Takie zabezpieczenie  (tj. np. nienadające się do pobrania lub przekształcenia dane) w takim samym stopniu będą dotyczyć podmiotów działających w celach zarobkowych (powstaje pytanie czy komercyjnych w takim samym stopniu jak non-profit), jak i tych, które za pracę wykonaną na danych nie wezmą ani złotówki i będą chciały ją przekazać bezpłatnie innym podmiotom. Organizacje pozarządowe lub np. aktywiści i aktywistki internetowe mogą chcieć stworzyć aplikację, która w jakiś sposób będzie odpowiadać na potrzeby informacyjne różnych grup i mogą nie chcieć przy tym zarobić ani grosza. Różne aplikacje mogłyby wykorzystywać informacje istotne np. z punktu widzenia turystów, osób z niepełno sprawnościami,  ekologów. Takie rozwiązanie najprawdopodobniej nie będą możliwe. Gospodarcze fundamenty Unii Europejskiej wyraźnie dominują podczas stanowienia prawa, nie dając dostatecznie wiele przestrzeni podmiotom działającym poza rynkiem komercyjnym i administracją.  Ustawa zapewnia natomiast nieodpłatne udostępnianie zbiorów oraz usług danych przestrzennych instytucjom i organom UE do celów sprawozdawczych w zakresie środowiska [prof. UKSW dr hab Grażyna Szpor – materiały konferencyjne].

Jakie tematy obejmuje dyrektywa INSPIRE, a za nią ustawa o infrastrukturze przestrzennej?

Tematów jest 34 i co ważne mowa tu tylko o tym wycinku danych (a więc w/w usługi będą dotyczyć wyłącznie tego), które będą umieszczone w Internecie.

Dane przestrzenne to ogólnie dane odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do określonego położenia lub obszaru geograficznego, zaś tematami tych danych wg dyrektywy są:

1. Systemy odniesienia za pomocą współrzędnych,
2. Systemy siatek geograficznych,
3. Nazwy geograficzne,
4. Jednostki administracyjne,
5. Adresy,
6. Działki katastralne,
7. Sieci transportowe,
8. Hydrografia,
9. Obszary chronione,
10. Ukształtowanie terenu,
11. Użytkowanie terenu,
12. Ortofotomapa,
13. Geologia,
14. Jednostki statystyczne,
15. Budynki,
16. Gleba,
17. Zagospodarowanie przestrzenne,
18. Zdrowie i bezpieczeństwo ludzi,
19. Usługi użyteczności publicznej i służby państwowe,
20. Urządzenia do monitorowania środowiska,
21. Obiekty produkcyjne i przemysłowe,
22. Obiekty rolnicze i akwakultury,
23. Rozmieszczenie ludności – Demografia,
24. Gospodarowanie obszarem/strefy ograniczone/regulacyjne i jednostki sprawozdawcze,
25. Strefy zagrożenia naturalnego,
26. Warunki atmosferyczne,
27. Warunki meteorologiczno-geograficzne,
28. Warunki oceanograficzno-geograficzne,
29. Regiony morskie,
30. Regiony biogoegraficzne,
31. Siedliska i obszary przyrodniczo jednorodne,
32. Rozmieszczenie gatunków,
33. Zasoby energetyczne,
34. Zasoby mineralne.

Jak widać, zakres tych informacji jest olbrzymi, na pierwszy rzut oka widać ogromny potencjał gospodarczy takich informacji, a osoby działające społecznie dostrzegą również wielkie możliwości dla wykorzystania ich w interesie publicznym. System jest skrojony pod potrzeby administracji lub ew. pojedynczej jednostki, zainteresowanej informacją o swojej indywidualnej sprawie.

Droga do pełnego wdrożenia Dyrektywy jest daleka (przewiduje się, że proces powinien zakończyć się w 2019 r.), ale już teraz można powiedzieć, że będzie to wielkie usprawnienie działań administracji, ponieważ jak dotąd same instytucje nie wiedzą jak wiele informacji znajduje się w ich posiadaniu. I nie mówimy tu o informacjach archiwalnych, ale o aktualnych,  zbieranych na bieżąco danych, o których często nie wiedzą pokrewne sobie jednostki. Wielość formatów, form, czy sposobów zbierania danych, brak katalogów mówiących o tym, co jest zbierane i w jakiej formie – właśnie tym problemom ma przeciwdziałać Dyrektywa. W wyniku jej funkcjonowania administracja wszystkich krajów UE powinno być pod tym względem ujednolicone, co będzie wspomagać wymianę tych informacji, bez ich każdorazowego przygotowywania. Tzw. interoperacyjność to przygotowanie danych w taki sposób, żeby następnie bez problemu można je było łączyć, porównywać, wykorzystywać wedle potrzeb w innych, niż pierwotnie przewidziane przedsięwzięciach.

W końcowej części konferencji prof. Grażyna Szpor przedstawiła założenia do nowelizacji ustawy o dostępie do informacji publicznej w zakresie wdrożenia Dyrektywy 2003/WE/98 z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie ponownego wykorzystania informacji sektora publicznego. W wystąpieniu tym, pani prof. Szpor przedstawiła założenia, które Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji opracowało, a które nie są jak dotąd dostępne na stronach odpowiedzialnego za to działanie Departamentu Informatyzacji.

Tekst ustawy o infrastrukturze informacji przestrzennej  z 4 marca 2010 (weszła w życie 7.06.2010) dostępny jest  tutaj.

Archiwalny program konferencji: http://www.e-administracja.org.pl/konferencje/2010/gis/index.php

Za możliwość udziału w konferencji Pozarządowe Centrum Dostępu do Informacji dziękuje Centrum Promocji Informatyki