Podmioty zobowiązane do udostępniania informacji

Wracając do artykułu 61 ust. 1 Konstytucji RP (w którym mowa o tym co stanowi informację publiczną), warto zwrócić uwagę na to, że wskazuje on też podmioty, które muszą informować o swojej działalności:

• organy władzy publicznej,
• osoby pełniące funkcje publiczne
• organy samorządu gospodarczego i zawodowego
• inne osoby oraz jednostki organizacyjne w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.

Podobny katalog podany jest w art. 4 ustawy o dostępie do informacji publicznej

• organy władzy publicznej,
• organy samorządów gospodarczych i zawodowych,
• podmioty reprezentujące zgodnie z odrębnymi przepisami Skarb Państwa,
• podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego,
• podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów.
• organizacje związkowe i pracodawców
• partie polityczne.

Przy określaniu podmiotów zobowiązanych należy zwrócić uwagę na to, że wykonują one zadania publiczne lub też otrzymują środki publiczne. W tym drugim przypadku udostępnianie informacji odbywa się w zakresie, w jakim z tych środków korzystają.

Zgodnie z prawem podmioty zobowiązane do udostępniania informacji muszą to czynić za pomocą wszystkich możliwych trybów – a zatem zarówno bezwnioskowo (w BIP), jak i na wniosek ustny lub pisemny, ewentualnie przez wyłożenie, wywieszenie czy specjalne maszyny.

Jedenaście lat od wejścia w życie ustawy sprawa ta nie jest dla wielu zobowiązanych podmiotów oczywista. O ile władze i urzędy centralne czy władze samorządowe zdają sobie sprawę z konieczności udostępniania informacji poprzez prowadzenie BIP, o tyle szkoły, szpitale, domy kultury, biblioteki, samorządy zawodowe, związki zawodowe, organizacje samorządowe czy pozarządowe tej wiedzy nie mają – a czasem nie chcą mieć. Można mieć nadzieję, że dzięki egzekwowaniu prawa przez podmioty uprawnione (czyli między innymi Ciebie) uda się doprowadzić do praworządności działania tych instytucji.

Jednym z ważnych elementów, na które należy zwrócić uwagę przy pozyskiwaniu informacji i egzekwowaniu prawa, jest wskazanie w tym samym artykule 4 ustawy, że wymienione podmioty są zobowiązane do udzielenia informacji, o ile ją posiadają. Tak więc na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej nie można oczekiwać, że żądana informacja jest w posiadaniu danego podmiotu (nawet jeśli być powinna), ani też że zostaniemy skierowani do instytucji, która ją posiada. Warto o tym pamiętać.

Polecamy także zapoznanie się z przykładami, jak może wyglądać egzekwowanie prawa do informacji.

1. Jeden z czytelników przesłał nam link do dyskusji dyrektorów szkół z października 2012 roku na otwartym forum na temat wniosków o informację, w których ktoś pyta szkoły m. in. o to jak prowadzą BIPy. Wątek obfituje w głosy oburzenia i wskazuje na brak wiedzy o większości dyskutujących na temat obowiązków ustawowych.

2. W 2012 roku doprowadziliśmy do powstania BIP w Centrum Kultury i Sportu w Tłuszczu.

3. Od 2011 roku nasze Stowarzyszenie prowadzi sprawę o dostęp do budżetu Polskiego Związku Piłki Nożnej. Sprawa jest rozwojowa :)

• Jawny budżet PZPN
• Sąd wymierzył 12.000 zł grzywny PZPN za brak przekazania skargi do sądu
• Naczelny Sąd Administracyjny podtrzymał 12 tys zł grzywny dla PZPN

4. W 2011 roku toczyliśmy również spór ze Związkiem Miast Polskich w sprawie udostępniania informacji.

5. Jeszcze w 2008 roku rozpoczęła się dyskusja na temat tego, czy organizacje pozarządowe muszą mieć BIP. W jej wyniku powstała ekspertyza mecenasa Jana A. Stefanowicza. O echach tej dyskusji można przeczytać tutaj.