
Dokonania, wyzwania i cele z okazji 10 rocznicy Rzeczników na rzecz prawa do informacji
28 września 2012 r. w dziesiątą rocznicę Międzynarodowego dnia prawa do informacji wyznaczonego w trakcie powołania Sieci rzeczników na rzecz prawa do informacji (FOIAnet) w 2002, FOIAnet wydało stanowisko 10-10-10. W stanowisku znajdują się informacje o dziesięciu najważniejszych dokonaniach, dziesięciu głównych wyzwaniach i dziesięciu podstawowych celach na kolejne dziesięć lat.
DOKONANIA:
FOIAnet oraz jej członkowie są dumni ze swoich osiągnięć na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat. Niektóre z tych dokonań są przedstawione poniżej. Międzynarodowy ruch na rzecz prawa do informacji składa się z różnorodnych organizacji i osób indywidualnych, które miały swój udział w tych osiągnięciach. FOIAnet i jej członkowie odegrali w tym procesie znaczącą rolę:
Międzynarodowe uznania prawa do informacji jako prawa człowieka
Prawo do informacji jest obecnie międzynarodowo gwarantowanym prawem człowieka, uznawanym przez Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka, Europejski Trybunał Praw Człowieka oraz Komisję Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Gwałtowny wzrost liczby aktów prawnych dotyczących prawa do informacji
Liczba państw, które posiadają akty prawne regulujące dostęp do informacji podwoiła się od 2002 r. z 42 do 93 obejmując swoim zasięgiem przeszło trzy czwarte ludzkości. Towarzyszył temu również wzrost uznania prawa do informacji za uprawnienie rangi konstytucyjnej.
Trzymanie ręki na pulsie
Udało się zapobiec próbom obniżenia rangi prawa dostępu do informacji w różnych krajach świata.
Ustanawianie standardów
Nastąpiło silne wzmocnienie znaczenia standardów określających dobrą legislację prawa do informacji i jego dobrą implementację (na przykład w formie urzędowych i pozarządowych stanowisk i opinii, modelowych rozwiązań prawnych, orzeczeń i rozwoju dobrych praktyk)
Budowanie sieci
Obecnie jest dziesięć razy więcej członków FOIAnet niż w roku 2002. Ich liczba wzrosła z niecałych 20 do ponad 200 w roku 2012 r. Ponad 600 osób zabiera głos w ramach dyskusji na naszej liście dyskusyjnej. Mamy doświadczenia skutecznej wymiany informacji i praktyk oraz wspólnego działania w realizacji wyzwań i rozwiązywania problemów. W Afryce, Ameryce Łacińskiej, Bliskim Wschodzie oraz Ameryce Północnej rozwinęły się regionalne sieci rzecznicze.
Zainteresowanie mediów
Istnieje znaczące zaangażowanie się mediów w sprawy z zakresu dostępu do informacji publicznej. Zarówno przekazują one wiadomości w tym obszarze, jak i korzystają z tego prawa
Wzrost kompetencji
Organizacje społeczeństwa obywatelskiego rozwinęły silne kompetencje i eksperckość w dziedzinie prawa do informacji zarówno na poziomach krajowych, jak i międzynarodowych. Podobny wzrost eksperckości stał się udziałem różnych innych grup: urzędników, naukowców i dziennikarzy.
Zmiana statusu
Nastąpił pozytywny rozwój w postrzeganiu prawa do informacji w wielu krajach, polegający na wzroście świadomości społecznej, korzystania z prawa dostępu do informacji oraz na debatach publicznych na ten temat
Zaangażowanie społeczności międzynarodowej
Wielu grantodawców i organizacji międzyrządowych – włączając w to takie instytucje jak Bank Światowy, Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju, Organizacja Bezpieczeństwa w Europie – realizują znaczące programy na rzecz promocji prawa do informacji. Również organizacje szczególnie działające na rzecz prawa do wyrażania opinii takie jak UNESCO czy Rada Europy wykonały pracę w obszarze wyznaczania standardów i monitoringu działania prawa do informacji publicznej
Otwartość społeczności międzynarodowej
Pokaźna liczba międzyrządowych organizacji, włączając w to międzynarodowe instytucje finansowe przyjęła lub rozwinęła swoje zobowiązania odnośnie otwartości.
WYZWANIA:
Niezależnie od powyższych dokonań, istnieje wiele wyzwań, zarówno istniejących wcześniej, jak i pojawiających się z biegiem czasu. Wśród nich należy wymienić:
Inna połowa
Mimo wielu kampanii społecznych, mniej niż połowa krajów na świecie przyjęła legislację gwarantującą dostęp do informacji.
Implementacja
Praktyka dostępu do informacji stanowi znaczące wyzwanie w wielu krajach. Szczególnie jest to widoczne w obszarach aktywnego udostępniania informacji, niewłaściwym rozpatrywaniu wniosków (albo w ogóle, albo niezgodnie z procedurami), słabego zarządzania zasobami informacyjnymi, słabego systemu kontroli, niskiego poziomu żądań dostępu do informacji oraz niskiego poziomu świadomości społecznej.
Ograniczenia
Istnieje wyraźny trend polegający na próbach zwiększenia zakresu ograniczeń w dostępie do informacji publicznej w obrębie prawa do prywatności i bezpieczeństwa państwa. W niektórych krajach dochodzi do przyjęcia, lub prób przyjęcia rozwiązań wyłączających spod udostępnienia wiele obszarów.
Sprzeciw wobec organów kontroli
W niektórych państwach nastąpiły próby podważenia efektywności działania organów kontroli. Na przykład poprzez redukcję ich niezależności i finansowania lub, w innych krajach – poprzez brak decyzji o powołaniu takich instytucji.
Stagnacja
Po długim okresie szybkiego rozwoju, może okazać się, że trudno będzie zachować podobny poziom zaangażowania w sprawy prawa do informacji zarówno przez obywateli, jak i urzędników.
Ataki na aktywistów i aktywistki prawa do informacji
W zbyt wielu krajach następują fizyczne ataki na aktywistów i aktywistki prawa do informacji. Jednocześnie, sygnaliści są zbyt często obiektem prawnych i innych represji.
Finansowanie
Organizacje promujące prawo do informacji już obecnie mają trudności z zabezpieczeniem środków na swoją działalność. Istnieje ryzyko, że źródła finansowania mogą się jeszcze zmniejszyć.
Relacje z innymi grupami
Grupy działające na rzecz prawa do informacji muszą budować silniejszą współpracę z innymi grupami wsparcia, takimi jak informatycy, którzy mogą pomóc w budownie narzędzi usprawniających prawo do informacji oraz dziennikarze, którzy mogą promować to prawo.
Zarządzenie wzrostem
FOIAnet znacząco się rozwinęła. Należy dołożyć starań, aby ten wzrost był zrównoważony.
Otwartość międzynarodowej społeczności
Poważne zobowiązania na rzecz otwartości wyrażane przez organizacje międzyrządowe nie są realizowane z wyjątkiem kilku międzynarodowych instytucji finansowych.
CELE:
Wiele musi być jeszcze zrobione na rzecz upowszechniania prawa do informacji. Niektóre z najważniejszych celów są wymienione poniżej. Tak samo, jak w wypadku dokonań FOIAnet i jej członkowie rozumieją potrzebę współpracy z innymi grupami na rzecz osiągnięcia zamierzonych celów.
Ekspansja prawa
Reforma prawa powinna prowadzić do sytuacji, w której większość krajów posiada silną gwarancję prawa dostępu do informacji zgodne z międzynarodowymi standardami
Rozwój prawa człowieka
Zrealizowane zostanie pełne uznanie prawa do informacji jako prawa człowieka ze wszystkimi tego konsekwencjami dla jego gwarancji, opłat, ponownego wykorzystywania i ograniczeń
Postępy w implementacji
Zostaną podjęte efektywne wysiłki na rzecz realizacji wyzwań związanych z implementacją, szczególnie w zakresie ograniczenia kultury tajności wśród władz publicznych
Lepsze praktyki (prawo i stosowanie)
Prowadzone będą badania, które pozwolą na identyfikację lepszych praktyk w kontekście prawa i jego stosowania.
Świadomość
Zostaną podjęte wysiłki na rzecz zwiększenia świadomości prawa do informacji, tak aby większość osób, w większości krajów zdawała sobie sprawę z istnienia prawa do informacji oraz jego znaczenia dla realizacji innych praw.
Wzmocnienie FOIAnet
Istnieje ciągły i zrównoważony rozwój sieci oraz powstają silniejsze związki z innymi grupami.
Wzmocnienie sieci regionalnych
Wzrost systemu regionalnych sieci działających na rzecz prawa do informacji, które współpracują ze sobą nawzajem
Wsparcie dla rzeczników
FOIAnet i jej członkowie efektywnie i globalnie wspierają rzeczników prawa do informacji poprzez radę, ekspertyzę i solidarność, gdy są oni atakowani
Uznanie
FOIAnet i jej członkowie są powszechnie uznani jako źródło wiedzy na temat prawa do informacji
Finansowanie
Odpowiednie, długo okresowe finansowanie jest dostępne dla członków FOIAnet i samej sieci w celu prowadzenia dalszych działań i wspierania działań jej członków.
Oryginalny tekst (angielski) można znaleźć na stronach FOIAnet
tłum. Krzysztof Izdebski
Chcesz, aby Twoje prawa były chronione, a politycy mądrze wydawali Twoje pieniądze?
Wspieraj nas lub włącz się w nasze działania
Komentarze 0
Dodaj komentarz