Relacja z Konferencji VIII Forum administratorów, koordynatorów i redaktorów BIP z dnia 26 listopada 2008 r.

Centrum  Promocji Informatyki w dniu 26 listopada 2008 r. zorganizowało Konferencję VIII Forum administratorów, koordynatorów i redaktorów BIP.

Konferencja rozpoczęła się od wykładu „Najnowsze orzecznictwo NSA i WSA w zakresie dostępu do informacji publicznej”, prowadzonego przez prof. dr hab.  Małgorzatę Jaśkowską. W trakcie wystąpienia przedstawione zostały m. in. orzeczenia sądów dotyczące zagadnienia informacji publicznej, w których, w nawiązaniu do art. 61 Konstytucji, przyjęte zostało bardzo szerokie rozumienie informacji publicznej (np. wyrok z dnia 4 kwietnia 2006 r., sygn. akt I OSK n736/05).

Wskazano także orzecznictwo z zakresu podmiotowego ustawy o dostępie do informacji publicznej, w tym wyrok NSA  z dnia 6 marca 2008 r. sygn. akt I OSK 1918/07, w którym prokuratura została wskazana jako podmiot zobowiązany do udostępniania informacji publicznej, czy też postanowienie NSA z dnia 22 kwietnia 2008 r. sygn. akt OSK 84/08 o obowiązku udostępniania informacji przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

W zakresie trybów dostępu do informacji publicznej, prof. Jaśkowska przypomniała, iż ustawa je regulująca miała spełniać  rolę ustawy generalnej w zakresie regulacji dostępu do informacji publicznej. Jednak, w związku z treścią przepisu art. 1 ust. 2, może istnieć wiele ustaw wskazujących inne tryby i mających pierwszeństwo przed ustawą o dostępie do informacji publicznej (wyrok NSA z dnia 18 września 2008 r. sygn. akt I OSK 194/08). Istnieje duża rozbieżność w orzecznictwie w zakresie możliwości  składania skarg na nieprawidłowości w prowadzeniu Biuletynów Informacji Publicznej, jeśli chodzi o dostęp do informacji publicznej (wskazane zostały: Postanowienia NSA z dnia 21 grudnia 2005 r. sygn. akt I OSK 1210/05, Postanowienie NSA z dnia 3 kwietnia 2008 r. sygn. akt I OSK 950/07, Wyrok WSA w Warszawie z dnia 9 lipca 2008 r. sygn. akt VIII SAB 5/08).

W ostatniej części wystąpienia poruszone zostały aspekty postępowania w sprawie informacji udzielanej na wniosek.  Pojawiły się następujące zagadnienia: termin udostępnienia informacji, forma ustna złożenia wniosku, czy ewentualne złożenie wniosku pisemnego, wyjątek od zasady bezpłatności oraz formy odmowy udostępnienia informacji w formie decyzji.

II.

Drugi wykład dotyczył zagadnienia: „Czego w BIP publikować nie wolno – informacje ustawowo chronione” prowadzony przez dr. inż. Janusza Cendrowskiego.

W pierwszej kolejności wskazany został zakres informacji publicznej oraz zagadnienia dotyczące ograniczania dostępu do niej na podstawie art. 5 ustawy o dostępie do informacji publicznej. Jest około czterdziestu tajemnic prawnie chronionych (m. in. tajemnica służbowa, państwowa, bankowa, lekarska).

W drugiej części omówione zostały definicje tajemnicy państwowej, służbowej, danych osobowych, informacji poufnych, tajemnicy przedsiębiorcy/tajemnicy przedsiębiorstwa oraz problemy w interpretacji tych zagadnień.

Na koniec poruszona została kwestia ograniczenia dostępu do informacji publicznej przez podmioty będące w posiadaniu takich informacji.

III.

Dr Grzegorz Sibiga, z Instytutu Nauk Prawnych PAN, przedstawił zagadnienia planowanej nowelizacji ustawy o dostępie do informacji publicznej, związanej z wadliwą implementacją Dyrektywy 2003/98/WE.

Dyrektywa nie została implementowana, co ostatecznie również potwierdziła strona Polska, a tym samym KE wszczęła postępowanie przeciw Polsce.

Dr Sibiga przedstawił zasady dyrektywy 2003/98/WE:

• zasada ogólna (art.3),
• wymagania stosowane przy przetwarzaniu wniosków o ponowne wykorzystanie (art. 4),
• dostępne formaty (art.5),
• pobieranie opłat (art.6), przejrzystość (art. 7),
• licencje (art.8),
• metainformacje (art.9),
• brak dyskryminacji (art.10),
• zakaz umów o wyłączność (art. 11).

W zakresie nieprawidłowości związanych z implementacją wskazanej dyrektywy, dr Grzegorz Sibiga przedstawił postulowane zmiany. W pierwszej kolejności dotyczą one wykonania dyrektywy. Podnoszona jest również kwestia konieczności nowelizacji ustawy o dostępie do informacji publicznej, w celu usunięcia dostrzeganych i podnoszonych w doktrynie i orzecznictwie wad tej ustawy. Wymienione zostały następujące zagadnienia, którymi należałoby się zająć:

• zakres przedmiotowy takich pojęć jak „informacja publiczna”, „dokument urzędowy”, „informacja przetworzona”,
• zakres podmiotowy ustawy,
• ograniczenia  dostępu do informacji publicznej,
• problemy Biuletynu Informacji Publicznej,
• postępowania o udostępnienie informacji na wniosek ,
• koszty udostępniania informacji publicznej,
• środki zaskarżania w przypadku odmowy udostępnienia,
• ewentualnego wprowadzenia ogólnokrajowego organu właściwego w sprawach dostępu do informacji publicznej.

Jednocześnie wskazane zostały dylematy w zakresie projektowanych zmian. Pojawia się pytanie, czy prawidłowa implementacja dyrektywy powinna odbyć się poprzez wprowadzenie nowej ustawy zgodnej z zapisami dyrektywy, która obowiązywałaby obok znowelizowanej ustawy o dostępie do informacji publicznej, czy też miałaby powstać jedna ustawa regulująca zarówno dostęp do IP, jak i  zagadnienia wtórnego wykorzystania informacji sektora publicznego. Jaki miałby być ewentualny zakres zmian w ustawie o dostępie do informacji publicznej? Oprócz wyżej wskazanych problemów, dr Sibiga zwrócił uwagę na kolejne, które pojawią się wkrótce, w związku z przygotowanymi projektami ustaw. Mowa o infrastrukturze informacji przestrzennej (Unia Europejska tworzy infrastrukturę INSPIRE, mającą pozwolić na upowszechnienie zharmonizowanych informacji geograficznych i środowiskowych. Informacje te mają być dostępne za pośrednictwem internetu), ustawie o informatyzacji działalności podmiotów, realizujących zadania publiczne oraz procesie przyjmowania europejskiej konwencji w sprawie dostępu do dokumentów publicznych.

Przedstawione problemy pokazują zakres zmian, które mają się dokonać w przyszłym roku w obszarze procedur dostępu do informacji publicznej w Polsce.

Dr Michał Bernaczyk w wykładzie „Praktyka publikowania oświadczeń majątkowych w BIP” przedstawił zagadnienia związane z publikowaniem oświadczeń majątkowych w jednostkach samorządu terytorialnego.

Wskazane zostały podmioty zobowiązane do złożenia takich deklaracji, podstawy prawne nakładające taki obowiązek oraz zakres informacji, które musi zawierać każde oświadczenie majątkowe.

Prowadzący przedstawił dwa przykładowe oświadczenia majątkowe i na ich podstawie omówił poszczególne zagadnienia i wątpliwości w zakresie wypełniania takich oświadczeń. Następnie omówiony został problem terminu oraz czasu udostępniania oświadczeń majątkowych w BIP (tu przywołane zostało stanowisko GIODO w tym zakresie). Temat wywołał dyskusję, w której zabrali głos m.in. dr Sibiga i dr Wojciech Wiewiórowski . Przeważyło zdanie, iż oświadczenia powinny być dostępne w BIP przez 6 lat.

V.

Wojciech Głodek – administrator BIP na Uniwersytecie Wrocławskim – przedstawił zagadnienie „BIP jako narzędzie wspierające funkcję informacyjną dla administracji uczelni”.

VI.

Ostatni wykład prowadzony przez dr Agnieszkę Piskorz-Ryń pt. „Ogólnokrajowy organ administracyjny właściwy do informacji publicznej – stan aktualny i postulaty zmian” dotyczył zagadnienia sygnalizowanego już wcześniej przez dr Grzegorza Sibigę, a mianowicie organu, który zajmowałby się zagadnieniem prawidłowej realizacji dostępu do informacji publicznej.

Zaprezentowane zostały modele rozwiązań z innych krajów, przy jednoczesnym zastrzeżeniu, iż nie ma standardów europejskich w tym zakresie. Nie można również dostrzec przewagi systemów, w których występuje „wyspecjalizowany organ ochrony” (Francji – organ kolegialny) nad systemami bez takiego organu (Wielka Brytania – organ monokratyczny). Jednocześnie wymienione zostały funkcje, jakie pełnią występujące organy w sprawach dostępu do informacji publicznej.
W konkluzji nie pojawiła się jednoznaczne wskazanie, jakie rozwiązanie jest dobre w Polsce. Z jednej strony możliwe, że taki organ mógłby odciążyć sądownictwo w zakresie spraw dotyczących dostępu do informacji publicznej, natomiast z drugiej dr Agnieszka Piskorz-Ryń podkreśliła, iż wprowadzenie takiego podmiotu powinno być bardzo przemyślane. Wydaje się, że w przypadku braku dobrze opracowanej koncepcji funkcjonowania takiego podmiotu, przy obecnej nowelizacji ustawy o dostępie do informacji publicznej nie należy wprowadzać tego rozwiązania, a jedynie uprościć i doprecyzować przepisy tej ustawy.

VII.

Na koniec odbyła się dyskusja z udziałem dr Wojciecha Wiewiórowskiego i dr Grzegorza Sibigi – moderatorem był Wojciech Pelc z Urzędu Miasta Poznania. Uczestnicy dyskusji skupili się głównie na czterech obszarach: Ocena skutków rozporządzenia MSWiA z 2007 r. zmieniającego uregulowania BIP, Czy jest możliwe łączenie serwisów internetowych urzędów z obligatoryjnym BIP? Czy serwisy internetowe mogą zastąpić BIP? Jaka jest szansa na „nowy” BIP?

Jeżeli chodzi o ocenę rozporządzenia to dyskutanci byli zgodni, że jest ono lepsze niż stare, ale do ideału jeszcze sporo mu brakuje. Szczególną trudnością – na co zwracali również uwagę pozostali uczestnicy – okazują się kwestie techniczne. Drugie zagadnienie wzbudziło już więcej emocji i kontrowersji. Wojciech Pelc podawał przykłady stron internetowych gmin, które są według niego dobrze zintegrowane z Biuletynami Informacji Publicznej. Zarówno dr Sibiga, jak i dr Wiewiórowski wskazywali jednak, że takie systemy niosą za sobą duże ryzyko dla obywateli chcących zasięgnąć informacji na stronach urzędu. Obywatel musi mieć pewność, że jeżeli odwiedza stronę Biuletynu Informacji Publicznej, to wszystkie zawarte tam informacje są zgodne z warunkami określonymi w ustawie o dostępie do informacji publicznej i mają charakter urzędowy. Możliwość przechodzenia ze strony BIP na stronę www urzędu, niesie za sobą ryzyko, że obywatel otrzyma informacje, za których wiarygodność odpowiada urząd, nie ustawa. W związku z tym, dyskutanci podkreślali, że oba serwisy muszą w wyraźny sposób się odróżniać wizualnie, a najlepiej gdyby nie było możliwości łatwego przechodzenia między BIP-em, a stroną www miasta.

Dyskusja zakończyła się konkluzją, że tak naprawdę wszystko, o czym była mowa podczas konferencji, może się zdezaktualizować w związku z nieznanym jeszcze kierunkiem zmian w ustawie o dostępie do informacji publicznej. Pozostaje więc wielką niewiadomą, czy jest szansa na nowy, mniej wymagający BIP.