Wybory na sołtysa można zaskarżyć

Co zrobić, jeśli uważamy, że wybory na sołtysa były nieprawidłowe? Złożyć protest do Rady Gminy.

www.pixabuy.com

Sołectwa są jednostkami pomocniczymi gmin, tworzonymi głównie na terenach wiejskich. Ich powołanie nie jest obligatoryjne, ale takie jednostki często stanowią ważny element wspierania małych ojczyzn. Niewielki rozmiar sołectwa pozwala bowiem na rzeczywisty wpływ mieszkańców na jego działalność.

Sołectwa posiadają również swoje władze. Organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie wiejskie, a wykonawczym – sołtys. Dodatkowo działalność sołtysa wspomaga rada sołecka. Wynika to z ustawy o samorządzie gminnym, która w podstawowym stopniu reguluje status sołectw. Jej przepisy są jednak w tym zakresie bardzo skąpe, ustawodawca zostawił bowiem dużą swobodę gminom, decydując, aby to rada gminy w statucie sołectwa określała zasadnicze kwestie dotyczące jego funkcjonowania.

Statut sołectwa powinien zawierać przepisy dotyczące: nazwy i obszaru sołectwa; zasad i trybu wyborów organów sołectwa; organizację i zadania jego organów; zakres zadań przekazywanych jednostce przez gminę oraz sposób ich realizacji; zakres i formy kontroli oraz nadzoru organów gminy nad działalnością organów sołectwa.

Problem powstaje jednak, gdy przepisy statutu sołectwa pomijają niektóre istotne zagadnienia, a wiemy, że często akty prawa miejscowego pozostawiają wiele do życzenia.

Sfałszowane wybory?

Ostatnio do naszej poradni (porady.siecobywatelska.pl) trafiła sprawa dotycząca wyborów na sołtysa. Zwyciężczyni wyborów wygrała z rywalem tylko jednym głosem, twierdził on jednak, iż w głosowaniu brały udział osoby nieuprawnione oraz miały miejsce inne nieprawidłowości. Chcąc zakwestionować wynik wyborów, zwrócił się on do nas o pomoc.

Analizując sprawę, nie zdziwiliśmy się trudnościom w zrozumieniu, w jaki sposób można zakwestionować ważność wyborów. Ustawa o samorządzie gminnym nie zawiera żadnych przepisów dotyczących trybu zaskarżenia, odsyłając do statutów sołectw. Jednak statut tego sołectwa nie przewiduje żadnego trybu zaskarżenia. Uznaliśmy więc, że na mocy przepisów ogólnych to rada gminy jest organem właściwym do rozpatrzenia „protestu wyborczego” na wybory sołtysa. Zgodnie bowiem z art. 18a ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym rada gminy kontroluje działalność jednostek pomocniczych.

Niedoszły sołtys, z naszą pomocą, złożył więc protest wyborczy do rady gminy z żądaniem podjęcia uchwały o stwierdzeniu nieważności wyborów. W odpowiedzi na to pismo przewodniczący stwierdził, że rada gminy nie jest uprawniona do badania zasadności protestu, ponieważ nie przewiduje tego statut sołectwa.

Takie stanowisko jest nieprawidłowe, co potwierdza dotychczasowe orzecznictwo. Właściwość rady gminy do rozpatrywania protestów dot. wyborów na sołtysa, nawet jeżeli takich postanowień nie zawiera statut gminy, za dopuszczalne uznał WSA we Wrocławiu w wyroku z 30 września 2008 r. sygn. akt III SA/Wr 8/08, wskazując, że:

Mając na uwadze powyższe uregulowania rozważenia wymaga, czy rada gminy, może, czy nie może wypowiadać się co do ważności wyborów sołtysa bowiem ustawa samorządowa nie przewiduje instytucji protestu wyborczego przy wyborach organów jednostek pomocniczych gminy czyli wyborów sołtysa i rady sołeckiej, brak też w niej wyraźnego umocowania do oceny przez radę ważności wyborów tych organów, również w statucie sołectwa G W nie wskazano zakresu i form kontroli oraz nadzoru organów gminy nad działalnością organów jednostki pomocniczej. Przyjęcie jednak stanowiska, że rada pozbawiona byłaby możliwości unieważnienia wyborów sołtysa mogłoby doprowadzić do funkcjonowania jednostki wybranej niezgodnie z prawem np.: przy naruszeniu zasady tajności. Powyższa sytuacja byłaby nie do zaakceptowania tym bardziej, że zarówno powołanie jednostki pomocniczej gminy, jak i określenie zakresu jej działania należy do wyłącznej kompetencji rady gminy, która nadto sprawuje też nadzór nad działalnością jej organów i kontrolę jednostek pomocniczych gminy (art. 18a ust 1 u.s.g.).

Pogląd ten został zaakceptowany przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z  5 lutego 2013 r. sygn. akt II OSK 3029/12, w którym stwierdzono, iż:

Przywołane orzecznictwo prowadzi do przekonania, że rada gminy posiada uprawnienia do kontrolowania procedur wyborczych organów jednostek pomocniczych i w ramach tej kontroli ma prawo rozstrzygać protesty wyborcze oraz stwierdzać nieważność wadliwie (niezgodnie z prawem) przeprowadzonych wyborów.    

Skarga do sądu

Wobec tego, powołując się na te wyroki, sołtys wezwał gminę do usunięcia naruszenia prawa, poprzez rozpatrzenie jego protestu oraz wydanie uchwały w przedmiocie ważności wyborów na sołtysa. Jednocześnie złożył on skargę do wojewody na działalność rady gminy.

Na dzień dzisiejszy nie uzyskał on odpowiedzi na żadne z tych pism. Sprawę będziemy monitorować. Uchwała Rady Gminy podlega zaskarżeniu przez każdą osobę, która ma interes prawny w sprawie, stąd też będzie ona mogła zostać zaskarżona przez kandydata na sołtysa do Wojewódzkiego Sądu Administarcyjnego.

Warto również zauważyć, że niedawno zwrócił uwagę na ten problem Rzecznik Praw Obywatelskich. Napisał do posła Andrzeja Maciejewskiego, przewodniczącego Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej Sejmu, z prośbą o podjęcie inicjatywy ustawodawczej porządkującej kwestię wyborów do organów jednostek pomocniczych gmin Do biura rzecznika wpływa wiele skarg dotyczących kontroli przebiegu wyboru i możliwości składania oraz rozpatrywania protestów wyborczych.

Wygląda więc na to, że opisywany przez nas przypadek nie jest jednostkowy, interwencja ustawodawcy mogłaby być zatem dobrym rozwiązaniem, szczególnie, że w kwestii prawa samorządowego pada ostatnio wiele różnych propozycji.

Jeżeli spotkacie się z podobnymi problemami, zachęcamy do zgłaszania spraw w naszym internetowym systemie porad prawnych: porady.siecobywatelska.pl