Organ ma obowiązek uwiarygodnić, że nie posiada informacji

Wnioskodawca zapytał Prezesa Rady Ministrów o informacje dotyczące zagrożeń dla zdrowia i życia pacjentów szczepionych szczepionkami na COVID-19 oraz o to, czy producenci szczepionek ponoszą odpowiedzialność w związku z wprowadzeniem ich do obrotu czy też zostali zwolnieni z odpowiedzialności prawnej.

Organ odpowiedział jedynie, że nie posiada wnioskowanej informacji, a pytania należy skierować bezpośrednio do Ministerstwa Zdrowia.

Wnioskodawca nie zgodził się z powyższym stanowiskiem i złożył skargę na bezczynność do sądu administracyjnego. W skardze przedstawił natomiast przykłady wypowiedzi prasowych, z których miało wynikać, że organ powinien znać odpowiedzi na zadane pytania.

W nieprawomocnym* wyroku z 20 kwietnia 2021 r. o sygn. akt II SAB/Wa 104/21 WSA w Warszawie przypomniał, że Prezes Rady Ministrów ma obowiązek udostępniać nie tylko informacje publiczne wytworzone przez ten organ, ale także informacje niepochodzące od niego, których używa podczas wykonywania zadań. Źródłem informacji może okazać się zarówno dokument, jak i wypowiedź osoby wchodzącej w skład organu (nawet ta nieutrwalona w oficjalnej formie, a pochodząca z konferencji prasowej).

Sąd wyjaśnił dalej, że jeśli organ twierdzi, że nie posiada wnioskowanej informacji publicznej, to musi tę okoliczność uwiarygodnić:

Podkreślenia wymaga, iż orzecznictwo sądowoadministracyjne ukształtowało pogląd, że nie jest wystarczające zawarcie w piśmie informacyjnym lakonicznego stwierdzenia, iż podmiot obowiązany wnioskowanej informacji nie posiada. Dla ustalenia, że w sprawie nie zachodzi bezczynność w zakresie udzielenia informacji publicznej, której adresat wniosku nie posiada, jest on obowiązany wypowiedzieć się w tym przedmiocie. Wystarczające jest pisemne wyjaśnienie przyczyny nieudzielenia informacji. W takim przypadku pismo informujące o tym, stanowi odpowiedź na wniosek, co uwalnia adresata wniosku od zarzutu bezczynności. Nie jest bowiem możliwe skuteczne podniesienie zarzutu bezczynności organu w sytuacji, gdy żądana informacja nie znajduje się w posiadaniu organu. Pismo kierowane do strony wnioskującej powinno zawierać wyjaśnienie takiego stanu rzeczy (tak w wyroku NSA z dnia 22 lutego 2019 r. sygn. akt I OSK 473/17). Podmiot, który twierdzi, że nie posiada informacji wskazanej we wniosku, powinien twierdzenie to uwiarygodnić. Powiadomienie o nieposiadaniu żądanej informacji powinno zawierać dane pozwalające na ocenę rzetelności takiego twierdzenia. Gdyby przyjąć, że samo takie twierdzenie zwalnia od zarzutu bezczynności, wnioskodawca byłby faktycznie pozbawiony realnej ochrony (zob. wyrok NSA z 24 listopada 2009 r. sygn. akt I OSK 851/09, publik. LexPolonica nr 2474778).

(…)

W rozpoznawanej sprawie organ w jakikolwiek sposób nie uwiarygodnił, iż nie posiada informacji w zakresie objętym poszczególnymi pytaniami. Do pytań objętych skargą nie można bowiem odnieść informacji zawartej w piśmie doręczonym skarżącemu w formie elektronicznej […] grudnia 2020 r., że konkretnymi sprawami, które są przedmiotem wniosku, zajmuje się, według swojej właściwości działowej, resort zdrowia.

(…)

Z powołanych przepisów ustrojowych, komunikatów medialnych, na które powołała się strona skarżąca w skardze oraz działań Rządu na rzecz walki z pandemią, w tym faktu realizowania Narodowego Programu Szczepień Ochronnych przeciwko wirusowi SARS-Co-V-2 (na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 grudnia 2020 r.), a także powołania i funkcjonowania przy Prezesie Rady Ministrów Rady Medycznej ds. COVID-19 wynika, iż negatywne następstwa szczepień na COVID-19 powinny być brane pod uwagę i analizowane przez podmioty eksperckie, doradcze, a informacje i wnioski z tych analiz płynące przedstawiane Prezesowi Rady Ministrów. Analogicznie można domniemywać, iż Prezes Rady Ministrów jako członek Rady Europejskiej powinien także posiadać wiedzę w przedmiocie warunków określonych w umowach na wczesny zakup szczepionek z producentami szczepionek przeciw chorobie COVID-19, zawieranych przez Komisję Europejską w imieniu państw członkowskich UE. Jak wynika z dostępnego na stronie https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/coronavirus/timeline/ kalendarium „Działania Rady w reakcji na COVOD-19” przedmiotem obrad przywódców państw UE w dniu […] i […] grudnia 2020 r. były dostawy szczepionek.

Zobacz więcej: Wszystko, o co zapytaliśmy Premiera, ale nie zna odpowiedzi

*UWAGA! Nieprawomocny wyrok oznacza, że jedna ze stron zaskarżyła go, tj. wniosła skargę kasacyjną do NSA, a na dzień zamieszczenia tego artykułu nie opublikowano jeszcze ostatecznego wyroku.

AKTUALIZACJA:

Ostatecznie w sprawie wypowiedział się NSA, oddalając skargę kasacyjną Prezesa Rady Ministrów wyrokiem z 21 października 2022 r. o sygn. akt III OSK 5666/21. Sąd wskazał między innymi, że:

Nie można się również zgodzić, że przyjęta przez WSA ocena, że Prezes Rady Ministrów posiada informacje objęte wnioskiem dostępowym wynikała wyłącznie z zaaprobowanej formuły rozumienia art. 5 ustawy o Radzie Ministrów. Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że wniosek taki opiera również na komunikatach medialnych, jakie strona skarżąca powołała w skardze, faktu realizowania Narodowego Programu Szczepień Ochronnych przed SARS-Co-V-2 (na podstawie rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 8 grudnia 2020 r.), funkcjonowania przy Prezesie Rady Ministrów Rady Medycznej ds. COVID-19 oraz uczestnictwa Prezesa Rady Ministrów w Radzie Europejskiej, która jest ciałem ustrojowym współkoordynujacym wspólny zakup szczepionek przez państwa UE.

Co istotne, w skardze kasacyjnej (s. 4) Kasator potwierdza, że posiada informacje w zakresie objętym wnioskiem, choć mają one charakter ogólny, kierunkowy, wymagany ze względu na kierowniczą funkcję w ramach Rady Ministrów. Skarżący kasacyjnie przeczy więc swojemu stanowisku, ujawnionemu w piśmie z […] grudnia 2020 roku, skierowanym do skarżącego w odpowiedzi na wniosek dostępowy, a jednocześnie pośrednio potwierdza, że w ramach funkcji wyznaczonej treścią art. 5 ustawy o Radzie Ministrów dysponuje żądanymi informacjami, choć w jego ocenie nie są one pełne (…).