Logo Logo Menu
Zamknij

Czy Rzecznik Prasowy Rządu jest podmiotem obowiązanym do udostępnienia informacji?

W ocenie NSA, wyrażonej w wyroku z 11 stycznia 2024 r. (sygn. akt III OSK 2442/22), odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. 

Stan faktyczny sprawy

Wnioskodawca chciał wiedzieć, czy Rzecznik Prasowy Rządu ma informacje dotyczące zagrożeń związanych ze szczepionkami na COVID-19. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów nie udzieliła odpowiedzi na pytania, wskazując, że nie stanowią one informacji publicznej, i odsyłając do Ministra Zdrowia.

Wnioskodawca zaskarżył bezczynność Rzecznika do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie. Zdaniem organu skarga była bezzasadna, bowiem udzielono Skarżącemu odpowiedzi na pytania zawarte we wniosku. Co więcej, zakres wniosku był tożsamy z innym wnioskiem Skarżącego, skierowanym do Prezesa RM, na który Kancelaria Prezesa RM udzieliła odpowiedzi (która to odpowiedź, skądinąd, była przedmiotem oddzielnej skargi na bezczynność).

WSA w Warszawie odrzucił skargę (sygn. akt II SAB/Wa 351/21). Sąd wyjaśnił, że zakresy obu wniosku są tożsame i przyjął, że żądania obu wniosków zostały skierowane do tego samego podmiotu, czyli Prezesa RM. Zdaniem sądu, Rzecznik Prasowy Rządu reprezentuje Prezesa RM, któremu podlega.

Postanowienie zostało uchylone postanowieniem NSA z dnia 7 kwietnia 2022 r. (sygn. akt III OZ 210/22). Zdaniem NSA, w sprawie nie wystąpiła tożsamość podmiotowa. Oba wnioski zostały złożone do innych podmiotów obowiązanych do udostępnienia informacji, tj. do Prezesa RM i do Rzecznika Prasowego Rządu. Zdaniem NSA, Rzecznik Prasowy Rządu jest podmiotem zobowiązanym do udostępnienia informacji. Jak wskazał NSA:

Do ustalenia, czy określony podmiot może być zobowiązany do udzielenia informacji na podstawie u.d.i.p., konieczne jest zbadanie istnienia dwóch przesłanek. Po pierwsze, czy jest to podmiot wykonujący zadania publiczne, po drugie, czy w ramach wykonywania powierzonych mu zadań publicznych może wytwarzać lub pozyskiwać informację publiczną (zob. I. Kamińska, M. Rozbicka-Ostrowska, Ustawa o dostępie do informacji publicznej, Komentarz, Warszawa 2016, s. 91). Stosując się zatem do powyższych kryteriów, uznać należy, że Rzecznik Prasowy Rządu jest podmiotem zobowiązanym do udostępnienia informacji publicznej, bowiem wykonuje zadania publiczne. Zadania Rzecznika Prasowego Rządu określone zostały w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji i zadań rzeczników prasowych w urzędach organów administracji rządowej (Dz. U. Nr 4, poz. 36) (…). Ze wskazanego zakresu obowiązków Rzecznika Prasowego Rządu wynika, że wykonywane przez niego zadania nakierowane są na realizację potrzeb społeczeństwa. Tą potrzebą jest zaś informowanie obywateli o aktualnych działaniach Rządu. Spełniona została również druga przesłanka uznania danego podmiotu za podmiot obowiązany do udostępnienia informacji publicznej, mianowicie Rzecznik Prasowy Rządu w ramach wykonywanych zadań może wytworzyć lub pozyskiwać dokumenty, które są nośnikiem informacji publicznej. Jeżeli określony dokument został wytworzony lub pozyskany przez podmiot w związku z wykonywaniem przez niego zadań publicznych, to uznać należy, że podmiot ten jest adresatem wniosku o udostępnienie informacji publicznej.

Wyrokiem z 15 czerwca 2022 r. (sygn. akt II SAB/Wa 275/22), Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, uwzględniając stanowisko NSA, uznał skargę za zasadną, i stwierdził, że Rzecznik Prasowy Rządu dopuścił się bezczynności w rozpatrywaniu wniosku. Informacja dotycząca zagrożeń zdrowia związanych ze szczepionkami, jak wskazał sądu, dotyczy działania władzy publicznej w sferze ochrony zdrowia, szczególnie istotnej w czasie zagrożenia epidemicznego bądź epidemii, a odpowiedź udzielona na wniosek nie wystarczyła do uznania, że żądania udostępnienia informacji zostało zrealizowane. Do udzielenia odpowiedzi na wniosek nie wystarczy wyłącznie lakonicznie poinformowanie wnioskodawcy, że dany organ nie jest właściwy w sprawie, a sam fakt, że podmiot nie wytworzył wnioskowanej informacji, nie zwalnia z obowiązku udzielenia odpowiedzi na wniosek, jeśli informacja jest w dyspozycji adresata wniosku.

Rzecznik Prasowy złożył skargę kasacyjną od wyroku, wnosząc o jej uchylenie w zakresie, w jakim stwierdza bezczynność organu. W ramach skargi Rzecznik zarzucił naruszenie §2 i 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 8 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji i zadań rzeczników prasowych w urzędach organów administracji rządowej, poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że Rzecznik Prasowy Rządu powinien posiadać szczegółowe informacje z zakresu właściwości innych organów (podmiotów), co doprowadziło do nieuzasadnionego (zdaniem Rzecznika) przyjęcia, że powinien on posiadać wnioskowaną informacją, a skoro Rzecznik nie uwiarygodnił nieposiadania informacji, to pozostaje w bezczynności. Rzecznik zakwestionował też stanowisko sądu, że wnioskowane informacje stanowią informacje podlegające udostępnieniu na zasadach u.d.i.p.

Wyrok NSA

Wyrokiem z dnia 11 stycznia 2024 r. (sygn. akt III OSK 2442/22) NSA oddalił skargę kasacyjną.

NSA w pierwszej kolejności zwrócił uwagę, że Rzecznik nie uzasadnił prawidłowo zarzutu naruszenia przepisów postępowania. Odnosząc się zaś do zarzutu naruszenia §2 i 3 rozporządzenia, NSA podkreślił, że sąd nie musi badać, czy organ powinien posiadać żądanie informacje, a istotne jest to, czy organ faktycznie dysponuje żądaną informacją. Odpowiednia realizacja wniosku wymaga udzielenia pełnej odpowiedzi na wszystkie pytania wniosku, a jeżeli organ twierdzi, że nie posiada wnioskowanej informacji, to nie tylko powinien o tym poinformować wnioskodawcę, ale też uprawdopodobnić tę okoliczność. Przedstawione informacje powinny być na takim poziomie szczegółowości, aby sąd mógł dokonać oceny, czy prawdopodobne jest, że adresat wniosku rzeczywiście nie posiada wnioskowanych informacji. Zdaniem NSA WSA słusznie uznał, że odpowiedź udzielona w sprawie nie spełnia tych wymogów.

Naczelny Sąd Administracyjny uznał też, że zarzut naruszenia przepisów u.d.i.p. był sformułowany nieprecyzyjnie, tj. nie wskazywał konkretnie, która jednostka redakcyjna przepisu została naruszona przez sąd i jest przedmiotem skargi. Samo wskazanie przepisu art. 6 u.d.i.p. nie wystarczy, bowiem ten przepis zawiera 2 ustępy, z czego pierwszy obejmuje 5 punktów, z których każdy składa się z kilku podpunktów zawierających katalog informacji podlegających udostępnieniu. Skoro Rzecznik nie wskazał, który z tych punktów jest przedmiotem skargi kasacyjnej, to nie sposób stwierdzić, co konkretnie jest przedmiotem zarzutu, czyli jaki przepis naruszył sąd.
NSA zwrócił też uwagę, że Rzecznik nie wyjaśnił, na czym polegała błędność wykładni dokonanej przez sąd, i jak powinny być rozumiane powołany przepisy (czyli jaka powinna być ich prawidłowa wykładnia), a tylko ograniczył się do wskazania, że żądany wniosek nie dotyczy informacji publicznej. Zdaniem NSA, niedopuszczalne jest zastępowanie zarzutu naruszenia przepisów postępowania zarzutem naruszenia prawa materialnego i za jego pomocą kwestionowania ustaleń faktycznych. Innymi słowy — próba zwalczenia ustaleń faktycznych sądu I instancji nie może skutecznie nastąpić przez zarzut naruszenia prawa materialnego. Skoro zaś Rzecznik nie podważył skutecznie ustaleń faktycznych sądu, to zarzut naruszenia prawa materialnego nie może się ostać.

Podsumowanie, czyli co z tego wynika?

Przede wszystkim, całe to postępowanie jednoznacznie potwierdza, że Rzecznik Prasowy Rządu także jest podmiotem obowiązanym do udostępnienia informacji publicznej. Tym samym Rzecznik będzie musiał udzielić odpowiedzi na wniosek, zamiast np. przekazać wniosek do innego podmiotu bądź organu. Stanowisko NSA może mieć szczególne znaczenie w sytuacjach, gdy przedmiotem naszego wniosku będą np. wypowiedzi samego Rzecznika. W takiej sytuacji nie będzie konieczne kierowanie wniosków choćby do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, a zamiast tego można je wysyłać bezpośrednio do Rzecznika Prasowego Rządu.

NSA potwierdził też, że w sprawach o udostępnienie informacji to, czy organ powinien posiadać daną informację, nie ma decydującego znaczenia. Tym samym organ nie powinien się powoływać na to, że dane zagadnienie nie znajduje się w zakresie jego zadań — takie wyjaśnienie nie jest wystarczające, aby uznać, że udzielił odpowiedzi na wniosek. Zamiast tego podmioty obowiązane do udostępnienia informacji powinny uprawdopodobnić, że faktycznie nie dysponują daną informacją — zamiast tego, że jedynie nie mają obowiązku nią dysponowania.

Warto mieć na względzie przedmiotowy wyrok NSA, i brać pod uwagę jego ustalenia we własnych wnioskach i postępowaniach o udostępnienie informacji.

Z wyrokiem można zapoznać się pod tym linkiem.

Chcesz, aby Twoje prawa były chronione, a politycy mądrze wydawali Twoje pieniądze?

Wspieraj nas lub włącz się w nasze działania

Komentarze 0

Dodaj komentarz