Skarga na bezczynność a ponaglenie

Co do zasady podmiot ma 14 dni na udzielenie odpowiedzi na wniosek o udostępnienie informacji. Jeśli jednak nie odpowie w wyznaczonym terminie, to już następnego dnia wnioskodawca może złożyć skargę na bezczynność do sądu administracyjnego.

Mimo wszystko niektórym podmiotom zdarza się twierdzić, że jeszcze przed wniesieniem skargi, wnioskodawca powinien złożyć ponaglenie. Taki obowiązek ma wynikać z dodanego w 2017 r. art. 53 § 2b Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi:

Skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania można wnieść w każdym czasie po wniesieniu ponaglenia do właściwego organu. 

W tym przypadku sądy administracyjne są zwykle zgodne i twierdzą, że w sprawach z dostępu do informacji publicznej ponaglenie nie jest warunkiem wniesienia skargi na bezczynność.

Tak przykładowo wyjaśnił WSA w Łodzi w wyroku z 20 maja 2020 r. o sygn. akt II SAB/Łd 28/20:

Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą sądów administracyjnych, dla dopuszczalności skargi na bezczynność organu w przedmiocie udostępnienia informacji publicznej nie jest wymagane poprzedzenie jej jakimkolwiek środkiem zaskarżenia na drodze administracyjnej, czyli nie jest wymagane „wyczerpanie środków zaskarżenia” w rozumieniu art. 52 § 1 i 2 P.p.s.a., ani wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, ani ponaglenie, o którym mowa w art. 37 K.p.a. (por. wyroki NSA: z dnia 25 października 2018 roku, sygn. I OSK 2931/16; z dnia 30 listopada 2016 roku, sygn. I OSK 1692/15; z dnia 25 listopada 2016 roku, sygn. I OSK 503/15; z dnia 19 lutego 2014 roku, sygn. I OSK 88/13 i inne; wszystkie powołane orzeczenia są dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych pod adresem orzeczenia.nsa.gov.pl). Wniesienie skargi na bezczynność nie jest także obwarowane żadnym terminem. Z tego powodu nie zasługuje na uwzględnienie zawarty w odpowiedzi na skargę wniosek organu o jej odrzucenie. Sąd uznał skargę wniesioną w niniejszej sprawie za formalnie dopuszczalną.

 Całościowo zagadnienie wyjaśnił NSA w wyroku z 27 października 2020 r. o sygn. akt I OSK 2266/19:

W pierwszej kolejności należy odnieść się do najdalej idącego zarzutu naruszenia art. 53 § 2b p.p.s.a. w zw. z art. 37 § 1 pkt 1 k.p.a. ponieważ jego uwzględnienie skutkowałoby odrzuceniem skargi jako niedopuszczalnej na podstawie art. 58 § 1 pkt 6 p.p.s.a. (a nie jak błędnie twierdzi skarżący kasacyjnie oddaleniem skargi na podstawie art. 151 p.p.s.a.). Możliwość wniesienia skargi na bezczynność w przedmiocie udostępnienia informacji publicznej nie jest uzależniona od wcześniejszego złożenia środka zaskarżania. Pogląd ten nie był kwestionowany przed nowelizacją p.p.s.a. dokonaną w dniu 1 czerwca 2017 r. ustawą z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 r. poz. 935) i zachowuje aktualność. Przepisem art. 9 pkt 3 lit. b ustawy zmieniającej dodano m.in. art. 53 § 2b p.p.s.a., zgodnie z którym skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania można wnieść w każdym czasie po wniesieniu ponaglenia do właściwego organu. Na podstawie art. 1 pkt 9 ustawy zmieniającej, nowe brzmienie otrzymał również art. 37 § 1 k.p.a. poprzez wprowadzenie środka zaskarżenia w postaci ponaglenia, które zastąpiło dotychczasowe zażalenie i wezwanie do usunięcia naruszenia prawa. W uzasadnieniu projektu ustawy zmieniającej podano, że nowa regulacja art. 53 § 2b p.p.s.a. dotycząca obowiązku wyczerpania środków zaskarżenia przed wniesieniem skargi na bezczynność, wprowadzona została w związku ze zmienionym brzmieniem art. 37 k.p.a. Wniesienie ponaglenia w trybie art. 37 § 1 k.p.a. stanowi warunek formalny do wywiedzenia skargi na bezczynność organu, co znalazło wyraz w nowym brzmieniu art. 52 § 2 p.p.s.a. Przepis art. 52 § 1 p.p.s.a. stanowi ogólną zasadę, że skargę można wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie. Ponaglenie, do którego odwołuje się art. 53 § 2b p.p.s.a., jest przewidzianym na gruncie ustawy Kodeksu postępowania administracyjnego środkiem zwalczania bezczynności organów administracji oraz przewlekłego prowadzenia postępowania. Stanowi o tym wprost art. 37 § 1 k.p.a. Ponaglenie wywiera więc skutek wyczerpania przez stronę przysługujących jej środków zaskarżenia na gruncie k.p.a. Niewątpliwie zatem przewidziany w art. 53 § 2b p.p.s.a. wymóg wniesienia ponaglenia odnosi się do bezczynności organu w zakresie spraw rozpoznawanych w trybie k.p.a. Jednakże tego rodzaju środek zaskarżenia nie jest wymagany w sprawach, których przedmiotem jest bezczynność w udostępnieniu informacji publicznej. Postępowanie w sprawie udostępnienia informacji publicznej nie toczy się, poza wyjątkami wyraźnie wskazanymi w ustawie o dostępie do informacji publicznej, w trybie unormowanym w k.p.a., który w art. 37 reguluje instytucję ponaglenia. Ustawa o dostępie do informacji publicznej, która jest ustawą szczególną, regulującą w sposób kompleksowy kwestie związane z prawem dostępu do informacji publicznej, tego rodzaju środka zaskarżenia nie przewiduje. Zgodnie z art. 16 ust. 1 i 2 u.d.i.p. przepisy k.p.a. stosuje się jedynie do decyzji o odmowie udostępnienia informacji publicznej oraz umorzenia postępowania o udostępnienie informacji publicznej. W związku z tym przepisy k.p.a. nie mają zastosowania w zakresie pozostałych czynności podejmowanych przez organ na podstawie przepisów u.d.i.p., w tym do czynności materialno-technicznych w rozumieniu art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. Dlatego też skarga na bezczynność organu w przedmiocie udostępnienia informacji publicznej nie musi być poprzedzona ponagleniem.