Wnioski z raportów kontrolnych Wojewody Podlaskiego

Poniżej prezentujemy nasze pierwsze wnioski z analizy Protokołów kontroli, prowadzonych przez Wojewodę Podlaskiego, wystąpień pokontrolnych i statutów gmin w zakresie prawa do informacji publicznej.

Wojewoda Podlaski przeprowadził kontrole, których część dotyczyła udostępniania informacji publicznych, w Urzędach Gminy Nowe Piekuty i Raczki oraz Urzędach Miasta Brańsk i Rajgrodzie. Ich wyniki pokazują, iż z realizacją prawa do informacji, a może bardziej z regulacjami gwarantującymi realizację tego prawa w przepisach określających zasady funkcjonowanie tych jednostek, nie jest dobrze. Można wskazać cztery aspekty mogące wpływać na realizację prawa do informacji.

Wszystkie badane podmioty w Statutach mają wskazane, iż realizacja prawa do informacji przysługuje „obywatelowi”.

W § 12 ust. 2 Statucie Gminy Nowe Piekuty zawarte jest m. in.:

”Każdy obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji, wstępu na sesję rady i posiedzenia komisji z możliwością rejestracji jej przebiegu /dźwięk i obraz/ a także dostępu do dokumentów wynikających z wykonania zadań publicznych, w tym protokołów z posiedzeń organów gminy i komisji z zastrzeżeniem (…).

W § 12 ust. 2 Statucie Gminy Raczki zostało ustanowione, iż:

„Jawność działania organów gminy obejmuje w szczególności prawo obywateli do uzyskiwania informacji, wstępu na sesje rady gminy i posiedzenia jej komisji, a także do dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych, w tym protokołów posiedzeń organów gminy i komisji rady gminy”.

Natomiast Statut Gminy Brańsk w rozdziale IX zatytułowanym „Zasady dostępu i korzystania przez obywateli z dokumentów Rady, Komisji i Wójta.” Zapewnia, zgodnie z tytułem jak i § 108, „Obywatelom udostępnianie dokumentów określonych w ustawach”. W tej samej gminie w załączniku Nr 7 do Regulaminu Organizacyjnego Urzędu ustalono, iż:

„dostęp obywateli do informacji publicznej realizowany jest przez poszczególne referaty i samodzielne stanowiska na zasadach zawartych w ustawie o dostępie do informacji publicznej”.

W Gminie Rajgród regulacje odnoszące się do prawa do informacji publicznej zawarte zostały w Załączniku Nr 1 do Statutu Gminy „Zasady jawności organów gminy oraz dostępu i korzystania z dokumentów dotyczących wykonywania zadań publicznych”. W załączniku tym prawo do informacji generalnie zostało „zastrzeżone” dla obywatela. Dla przykładu zacytować należy § 1 ust. 2:

• 1. 2. Jawność działania organów gminy obejmuje:

1) prawo obywateli do uzyskiwania informacji;

2) prawo wstępu obywateli na sesje Rady;

3) prawo wstępu obywateli na posiedzenia komisji Rady;

4) prawo dostępu obywateli do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych, w tym protokołów posiedzeń organów gminy i komisji rady.

Faktycznie art. 61 Konstytucji zawiera w ust. 1 zapis „obywatelom”, jednak doktryna i orzecznictwo przyjmuje od dłuższego czasu, iż prawo do informacji przysługuje „każdemu”, co potwierdza przepis art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej (tak też w Wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedzibą w Warszawie z dnia 11 lutego 2004 r., sygn. akt II SAB 391/03).

W żadnym z protokołów z kontroli, ani w wystąpieniach pokontrolnych Wojewoda Podlaski nie zwrócił uwagi na tak uregulowany dostęp do informacji publicznej w tych gminach. Z zawartych informacji w protokołach kontroli wynika, iż w czasie prowadzenia kontroli nikomu nie odmówiono prawa do informacji publicznej z powodu obywatelstwa lub jego braku.

Kontrolowane Gminy posiadają przykładowe formularze wniosków o udostępnienie informacji publicznej. Jednak nie wskazane zostało, iż formularz ten jest jedynie przykładowy i nie ma obowiązku korzystania z takiego wniosku. Na stronach Urzędu Miasta Rajgrodzie znajduje się wzór takiego wniosku z pozycją do wpisania PESEL/REGON, co należy uznać za nadmiar danych żądanych od osoby uzyskującej informację publiczną. Również w tym przypadku Wojewoda Podlaski nie zwrócił na to uwagi.

W każdym protokole z kontroli znajduje się informacja o prowadzeniu lub nie rejestru wniosków o udostępnienie informacji publicznej przed kontrolowane jednostki. Nie ma podstawy prawnej do tworzenia takich rejestrów, jednak ułatwiłyby one petentom załatwianie spraw, zwłaszcza gdyby umieszczano w nich informacje o terminach realizacji wniosków, formach udostępniania informacji. Wtedy prawo do informacji byłoby lepiej realizowane. Jednakże trudno zrozumieć rejestr, w którym zawarte mają być dane, komu udzielana jest dana informacja publiczna (§ 110 ust. 2 i 3 Statutu Gminy Brańsk „3. W referacie Ogólno-Organizacyjnym prowadzi się rejestr udostępnianych informacji. 4.W rejestrze odnotowuje się: komu, kiedy i w jakim zakresie dane zostały udostępnione.).

Natomiast poza Urzędem Gminy Rajgrodzie, w którym ustalone zostało, iż: Koszty sporządzenia kserokopii pokrywa wnioskodawca (protokoły z sesji), żadna z gmin nie określiła opłat za udostępnianie informacji publicznej, co należy uznać za właściwe.

Warto przypomnieć treść uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 września 2002 r. (sygn. akt 38/01), w którym TK stwierdził m. in:

„Zakwestionowane we wnioskach upoważnienia nie mogą zatem obejmować zagadnień dotyczących materialnych aspektów tego prawa obywatelskiego, ani też tych aspektów proceduralnych dostępu do dokumentów i korzystania z nich, które mogłyby mieć wpływ na kształtowanie zakresu prawa do informacji lub jego realizację. Znaczy to, iż z mocy prawa z „zasad dostępu do dokumentów i korzystania z nich” wyłączone są takie aspekty proceduralne, które by np. przesądzały o odpłatności lub bezpłatności dostępu do dokumentów, wyznaczały terminy mogące zagrozić realności tego dostępu, itp.

Należą tu natomiast takie reguły o charakterze porządkowym, które dotyczą miejsca i czasu udostępniania dokumentów, technicznych uwarunkowań zapoznawania się z ich treścią, czy ich kopiowania, powielania, dokonywania wypisów.”.

Wystarczyłoby, gdyby gminy stosowały ustawę o dostępie do informacji publicznej i realizowały ją zgodnie z art. 61 Konstytucji, a nie musiałyby tworzyć osobnych przepisów dotyczących dostępu do informacji w tych jednostkach, co często pozwoliłoby uniknąć błędów.