Co oznacza uzasadniona wątpliwość co do bezstronności sędziego?

Ta sprawa została już ostatecznie rozstrzygnięta na niekorzyść wnioskodawcy, który zawnioskował do prezesa sądu okręgowego o udostępnienie dokumentu złożonego przez referenta w konkretnym postępowaniu przed tym sądem. Mowa o wyroku NSA z 29 maja 2024 r. o sygn. akt III OSK 1522/23.

Niezależnie od wspomnianego wyroku kończącego sprawę, warto cofnąć się o krok i zwrócić uwagę na postanowienie NSA wydane w tym samym postępowaniu, a dotyczące wniosku skarżącego (wnioskodawcy) o wyłączenie sędziego. Zgodnie bowiem z art. 19 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi: sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie.

W postanowieniu z 25 kwietnia 2024 r. o sygn. akt III OSK 1522/23 NSA uwzględnił wniosek skarżącego (wnioskodawcy) i wyłączył od orzekania sędziego, którego ten wniosek dotyczył. Sąd wyjaśnił szeroko, w jaki sposób należy interpretować pojęcie bezstronności:

Z powyższego wynika, że przy ocenie analizowanej przesłanki określonej w art. 19 p.p.s.a., niezależnie od przekonania samego sędziego co do zachowania swojej bezstronności i obiektywizmu w sprawie, istotny jest także odbiór zewnętrzny, tj. czy w ocenie innych postronnych osób dana okoliczność lub powołana podstawa wyłączenia jest tego rodzaju, że może wywołać uzasadnioną wątpliwość co do braku bezstronności sędziego. Sędzia nie tylko musi bowiem mieć własne poczucie bezstronności, lecz jest także zobowiązany do takiego postępowania i takich zachowań, które zapewniają przekonanie u innych o jego bezstronności. Postępowanie sędziego, stwarzające choćby tylko pozory braku bezstronności i obiektywizmu, godzi w społeczny odbiór sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Bezstronność sędziego polega zatem na tym, że traktuje on uczestników postępowania równorzędnie, a więc kieruje się obiektywizmem, nie stwarzając korzystniejszej sytuacji dla żadnej ze stron postępowania. Bezstronność ta jest ściśle związana z obiektywizmem sędziego w rozstrzyganiu danej sprawy, a więc wolnego od emocjonalnego stosunku do sprawy będącej przedmiotem rozstrzygania, bądź też emocjonalnego stosunku do strony. Wątpliwości co do bezstronności mogą wynikać chociażby z emocjonalnego zaangażowania sędziego w odniesieniu do danego uczestnika postępowania, gdzie jako przykład wskazuje się m.in. ujawnioną niechęć czy sympatię do strony albo faworyzowanie jednej ze stron (por. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Komentarz pod red. R. Hausera, M. Wierzbowskiego, Warszawa 2011, s. 158).