Co zmieni nowelizacja, czy uda się ją przyjąć w tej kadencji parlamentu

W połowie maja Rząd przyjął założeniami do projektu nowelizacji ustawy o dostępie do informacji publicznej (u.d.i.p.). Nie dość, że nowelizacja nie rozwieje dotychczasowych wątpliwości co do dostępu do informacji, to może ograniczyć możliwość ponownego jej wykorzystywania

Nowelizacja ma dostosować polskie przepisy do dyrektywy unijnej z 2003 roku – za niedopełnienie tego obowiązku grożą nam wielomilionowe kary ze strony Komisji Europejskiej, która już w 2008 r. zwróciła uwagę na luki w polskim prawie. Wprowadzone zostanie do niego pojęcie ponownego wykorzystywania informacji i określenie jego warunków. MSWiA nie wykorzysta jednak szansy na wypracowanie lepszych standardów w stosowaniu już istniejących przepisów.

Ponowne wykorzystywanie informacji (ang. „re-use”) to wykorzystywanie informacji będących w posiadaniu organów sektora publicznego w celach komercyjnych i niekomercyjnych, innych niż jej pierwotny, publiczny cel wykorzystywania, dla którego została wytworzona. W Polsce „ponowne wykorzystywanie” to pojęcie mało znane, choć nie można powiedzieć, by nie miało ono miejsca. Jego przykładem jest niekomercyjna strona Autobuser.pl, serwis Sejmometr, mamprawowiedziec.pl czy płatny serwis Lex.pl. Wszystkie wykorzystują informacje publiczne – rozkłady jazdy komunikacji miejskiej, informacje o osobach pełniących funkcje publiczne czy akty prawne. Ponownym wykorzystywaniem informacji będzie też opracowanie listy gminnych lokali użytkowych, kompilowanie map pogodowych na bazie danych IMiGW czy tworzenie serwisu informacyjnego o przetargach publicznych.

Wprowadzenie zasad, na których się to odbywa, jest niezbędne. Niestety kierunek, jaki obrało MSWiA, może doprowadzić do paraliżu w tej strefie. Za możliwość wtórnego wykorzystywania informacji, która powstała w instytucjach publicznych – a więc utrzymywanych z publicznych pieniędzy – trzeba będzie najprawdopodobniej płacić. Pomimo że podatnicy już raz zapłacili za ich wytworzenie.

Ścieżka legislacyjna nowelizacji to bieg na przełaj przez gąszcz ustaw i przepisów. Choć już od 2008 roku trwają konsultacje międzyresortowe i społeczne w tej sprawie, zmiany, które zostaną wkrótce wprowadzone, nie rozwiewają wszystkich wątpliwości zgłaszanych przez organizacje społeczne.

Jedną z niewielu kwestii, którymi MSWiA się zajęło, jest skomplikowana ścieżka odwoławcza w razie odmowy udostępnienia informacji. Dotychczas sprawy toczyły się tak przed sądami powszechnymi, jak i sądami administracyjnymi. Często – przed jednymi i drugimi jednocześnie. Według najnowszych założeń skargi w postępowaniach o udostępnienie informacji publicznej oraz o ponowne jej wykorzystywanie będą rozpatrywane przez sądy administracyjne.

Poważne wątpliwości pojawiają się natomiast w zakresie konstruowanego właśnie prawa do powtórnego wykorzystywania informacji. Ustawodawca wychodzi najwyraźniej z założenia, że prawo to jest prawem gospodarczym, a nie ogólnie pojmowanym prawem obywatelskim. A to niesie za sobą poważne konsekwencje.

Zgodnie z unijną dyrektywą, która zobowiązała Polskę do wprowadzenia regulacji prawnych w zakresie ponownego wykorzystywania informacji publicznej, istnieje konieczność wskazania przez podmiot zobowiązany, czy do przekazania informacji dochodzi bezwarunkowo, czy na warunkach przez niego określonych. MSWiA proponuje rozwiązanie polegające na udzielaniu przez podmioty zobowiązane warunków na przetworzenie informacji, które mają możliwość kształtować je również wspólnie z osobami pobierającymi dane.

W praktyce oznacza to możliwość nakładania opłat. W polskim prawie nie będzie to działanie obowiązkowe – chwali się MSWiA – jednak jeżeli opłaty będzie można naliczać, to prawdopodobnie tak się stanie. Jakiej będą wysokości? Ustawa wspomina tylko o „rozsądnym zwrocie z inwestycji” poniesionej przez urzędy, co jest sformułowaniem dającym szerokie pole do interpretacji.

Przekłada się to bezpośrednio na działalność bardzo wielu podmiotów, które informację publiczną chcą wykorzystywać. W myśl nowelizacji u.d.i.p. zarówno przedsiębiorcy, którzy chcieliby określone dane przetwarzać i na nich zarabiać, jak i działające niekomercyjnie ośrodki naukowe czy organizacje trzeciego sektora, będą musieli ubiegać się o zgodę na powtórne wykorzystanie informacji – a jak pokazuje praktyka, i bez tego dostęp do niej jest znacznie utrudniony.

Nie da się natomiast w ustawie oddzielić działalności non profit od ponownego wykorzystywania danych w celach komercyjnych – na to nie pozwala o istotne i słuszne założenie o niedyskryminacji podmiotów. Oznacza to, że zarówno przedsiębiorca, jak i organizacja pożytku publicznego te same dane muszą otrzymać na tych samych warunkach.

Ponieważ jest to przepis, którego nie można pominąć, warto się zastanowić, czy zamiast utrudniać wszystkim po równo, nie można by otworzyć przepływu informacji i pozwolić obywatelom z niej korzystać. Istnieje ku temu jeden dobry powód – ostatecznie informacje te będą służyły rozwojowi polskiego społeczeństwa, a w mniejszej skali, rozwojowi przedsiębiorczości.

Jednak wydaje się, że MSWiA (jako ministerstwo prowadzące nowelizację) bardziej kieruje się motywacjami natury ekonomicznej niż troską o rozwój nowoczesnego modelu społeczeństwa informacyjnego w Polsce. Jeżeli ustawa zostanie uchwalona w kształcie proponowanym przez ministerstwo, będzie to oznaczało, że idea przejrzystości w życiu publicznym oraz model społeczeństwa obywatelskiego zostają odrzucone w iście biznesowym stylu. A ostateczne prace nad projektem założeń podczas, których strona rządowa konsultowała nowe pomysły z wybranymi przedstawicielami ze strony społecznej, potwierdzają tylko trudny do zaakceptowania sposób pracy nad tak ważnymi przepisami.

_________________________________________

W związku ostatecznym przyjęciem przez Radę Ministrów w dniu 17 maja 2011 r. założeń do projektu ustawy o zmianie ustawy o dostępie do informacji publicznej oraz niektórych innych ustaw prezentujemy kalendarium już prawie 3 lat pracy nad tą nowelizacją.

Rok 2008

30.10.2008 r.

Helsińska Fundacja Praw Człowieka zorganizowała seminarium „Dostęp do informacji publicznej – czy potrzebne są zmiany?” – relacja ze spotkania

26.11.2008 r. Konferencja VIII Forum administratorów, koordynatorów i redaktorów BIP

Wystąpienie dr. Grzegorza Sibigi

Pomiędzy jesienią 2008 r. a jesienią 2009 r.

Pierwsze zebranie przez PC DIP pomysłów na nowelizacje ustawy: Nowelizacja ustawy o dostępie do informacji publicznej – „nie wychodzę z szoku”

24.09.2009 r. MSWiA upublicznia pierwsze założenia

Treść projektu założeń z dnia 3 września 2009 r. wraz uwagami

9.10.2009 r. uwagi SLLGO do pierwszych założeń

Uwagi SLLGO z dnia 9 października 2009 r.

2.11.2009 r. Spotkanie konsultacyjne w MSWiA

Notatka ze spotkania w dniu 2 listopada 2009 r.

9.11.2009 r. MSWiA prowadzi inne konsultacje odnośnie nowelizacji ustawy

Zaproszenie na spotkanie wraz z komentarzem

Notatka ze spotkania w dniu 9 listopada 2009 r.

W listopadzie 2009 r. opublikowaliśmy artykuł Jaką cenę ma informacja pokazujący zagrożenia proponowanych rozwiązań

Rok 2010

5 stycznia 2010 r. MSWiA informuje, że przepisy o ponowy mym wykorzystywaniu informacji publicznej będą wdrażane w osobnej ustawie

Informacja MSWiA z dnia 5 stycznia 2010 r.

24 czerwca 2010 r. pojawia się informacja, iż Komisja pozywa Polskę do Trybunału Sprawiedliwości w związku z nieprawidłowym wdrożeniem przepisów unijnych

28 czerwca 2010 r. MSWiA publikuje nowe założenia do ustawy

Treść projektu założeń z dnia 28 czerwca 2010 r.

26.07.2010 r. uwagi SLLGO do założeń

Uwagi SLLGO z dnia 26 lipca 2010 r.

1.10.2010 r. Konferencja w MSWiA

Zaproszenie na konferencję

Relacja z konferencji:

http://www.informacjapubliczna.org.pl/18,364,relacja_na_portalu_vaglapl.html

http://www.informacjapubliczna.org.pl/18,368,konferencja_uzgodnieniowa_w_mswia__minakowskipl.html

8.12.2010 r. MSWiA upublicznia kolejną wersję założeń

Treść projektu założeń z dnia 8 grudnia 2010 r.

Rok 2011