Akt oskarżenia to informacja publiczna

Pewne stowarzyszenie zawnioskowało do jednej z prokuratur rejonowych o udostępnienie aktu oskarżenia w określonej sprawie. Prokurator stwierdził, że dokument ten stanowi część akt sprawy karnej, a dostęp do akt regulowany jest przepisami Kodeksu postępowania karnego.

Wskazano, że zamiast z wnioskiem o udostępnienie informacji, stowarzyszenie powinno zwrócić się do sądu okręgowego z wnioskiem o dostęp do akt postępowania.

Ostatecznie sprawa trafiła do WSA w Olsztynie, który to w nieprawomocnym* wyroku z 24 czerwca 2021 r. o sygn. akt II SAB/Ol 57/21 wyjaśnił, że akt oskarżenia stanowi informację publiczną i może zostać udostępniony w trybie dostępu do informacji publicznej. Sąd odwołał się do istniejącego już orzecznictwa w następujący sposób:

W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego analizowany był problem, czy akt oskarżenia spełnia kryteria pozwalające na zaliczenie go do informacji publicznej. W wyroku z 21 lutego 2018 r., sygn. I OSK 2078/16, NSA uznał, i Sąd w tym składzie w pełni tę ocenę aprobuje, że akt oskarżenia spełnia konstytutywne elementy definicji dokumentu urzędowego. (…) Przyjęcie, że akt oskarżenia stanowi dokument urzędowy pozwala na zakwalifikowanie go do informacji publicznej, gdyż zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a u.d.i.p. informacją publiczną jest treść i postać dokumentów urzędowych. Akt oskarżenia spełnia zatem konstytutywne elementy przywołanej powyżej definicji dokumentu urzędowego, a tym samym jest informacją publiczną w rozumieniu u.d.i.p. W powyższym wyroku NSA jednocześnie stwierdził, iż błędne jest stanowisko, że akt oskarżenia nie może zostać udostępniony w trybie u.d.i.p., albowiem dostęp do tego dokumentu, regulowany jest przepisami k.p.k., co wypełnia normę kolizyjną zawartą w art. 1 ust. 2 u.d.i.p. Sąd wyjaśnił, że przepis art. 156 k.p.k. reguluje zasady udostępniania akt sprawy sądowej oraz akt postępowania przygotowawczego, sporządzania z nich odpisów, w tym wydawania kserokopii z dokumentów i uwierzytelnionych odpisów z akt sprawy. Reguluje zatem kwestię dostępu do akt sprawy, jako zbioru określonych dokumentów.

W orzecznictwie podkreśla się również, że o ile czynności prowadzone w ramach postępowania przygotowawczego oraz ich konkretne rezultaty w postaci wydawanych lub zatwierdzanych przez prokuratora rozstrzygnięć nie korzystają z zasady jawności i w ograniczonym tylko zakresie mogą być udostępnione opinii publicznej z uwagi konieczność zabezpieczenia niezakłóconego toku zbierania materiału dowodowego oraz na możliwość spowodowania zatarcia śladów lub dowodów przestępstwa ujawnieniem konkretnych informacji, to po sporządzeniu i przesłaniu aktu oskarżenia do sądu, ustawodawca przewidział znacznie większe możliwości dostępu publiczności do śledzenia toku postępowania sądowego. Regułą jest bowiem, że rozprawy są jawne (art. 355 k.p.k.), a przewód sądowy rozpoczyna się od zwięzłego przedstawienia przez oskarżyciela zarzutów oskarżenia (art. 385 § 1 k.p.k.), co z reguły sprowadza się do odczytania aktu oskarżenia. Jeżeli zatem jawność rozprawy nie została wyłączona przez sąd bądź z mocy prawa, treść aktu oskarżenia zostaje podana do publicznej wiadomości (por. wyrok NSA z dnia 21 lutego 2018 r. , I OSK 2078/16).

W świetle powyższego nie ulega wątpliwości, iż akt oskarżenia, jako dokument urzędowy wytworzone i podpisany przez funkcjonariusza publicznego, dotyczący spraw publicznych, stanowi informację publiczną w rozumieniu u.d.i.p. i podlega udostępnieniu. Żądana przez skarżącego informacja jest dokumentem stanowiącym informację publiczną, albowiem stanowi o rozstrzygnięciu przez organ państwowy konkretnej sprawy, wyraża zatem pogląd tego organu w materii tej sprawy. Tym samym zdaniem Sądu działanie organu, który odmówił udzielenia informacji w zakresie wskazanym we wniosku z tego względu, że żądana informacja nie jest informacją publiczną, było nieprawidłowe.

*UWAGA! Nieprawomocny wyrok oznacza, że jedna ze stron zaskarżyła go, tj. wniosła skargę kasacyjną do NSA, a na dzień zamieszczenia tego artykułu nie opublikowano jeszcze ostatecznego wyroku.

AKTUALIZACJA:

Ostatecznie w sprawie wypowiedział się NSA, wydając wyrok z 18 stycznia 2023 r. o sygn. akt III OSK 6466/21. Niestety Sąd uwzględnił skargę kasacyjną prokuratora, uchylił korzystny wyrok WSA w Olsztynie i oddalił skargę stowarzyszenia. NSA uznał, że akt oskarżenia nie stanowi informacji publicznej. Przyznał jednak, że kwestia ta nie jest jednolicie oceniana przez sądy administracyjne:

Dostrzec również trzeba, że kwestia oceny aktu oskarżenia jako informacji publicznej nie jest postrzegana w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego jednolicie (por. wyroki NSA z 19 grudnia 2019 r. sygn. akt I OSK 357/19, 13 października 2021 r. sygn. akt III OSK 3861/21 oraz przeciwne stanowisko wyrażone w wyrokach NSA z 21 lutego 2018 r. sygn. akt I OSK 2078/16, 15 marca 2019 r. sygn. akt I OSK 1420/17). Sąd rozpoznający niniejszą skargę kasacyjną podzielił jednak stanowisko zaprezentowane w dwóch pierwszych przywołanych powyżej wyrokach z przyczyn podanych w niniejszym uzasadnieniu.