Papieskie kremówki a jawność

zdjęcie: Piotrus, CC-BY-SA-2.5 

W ubiegłym roku opisywaliśmy sprawę klientów naszej poradni prawnej, którzy próbowali uzyskać informacje dotyczące szczegółów głośnej akcji upamiętnienia Jana Pawła II w pociągach Express Intercity Premium (Pendolino). Rozdano wówczas pasażerom kremówki – ciastka kojarzone z papieżem Polakiem.

W ramach jednej ze spraw klientka skierowała do PKP Intercity oraz Fundacji Grupy PKP wnioski dotyczące:

• Całkowitego kosztu zamówienia kremówek podanych pasażerom w pociągach PKP Intercity 2 kwietnia 2023 roku,
• Kosztu opakowań kremówek z pkt 1,
• Kosztu dystrybucji kremówek z pkt 1,
• Skanów umów dotyczących zamówienia kremówek z pkt 1 oraz wystawionych faktur,
• Tras pociągów, w których podawane były kremówki z pkt 1

PKP Intercity wskazało, że nie uczestniczyło w przygotowaniu i realizacji akcji wydawania pasażerom kremówek, w związku z czym nie posiada szczegółowych informacji w tym zakresie, jednak same kremówki rozdawane były w pociągach EIP na wszystkich obsługiwanych trasach. Inicjatorem Akcji była Fundacja Grupy PKP, która jednocześnie była zamawiającym wyroby cukiernicze, zaś podmiotem odpowiedzialnym za realizację działań na pokładach pociągów PKP IC była spółka WARS S.A. Zgodnie z art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej („u.d.i.p.”), obowiązane do udostępnienia informacji publicznej są podmioty będące w ich posiadaniu. Spółka PKP Intercity nie była obowiązana do udostępnienia przedmiotowych informacji, ponieważ sama ich nie posiadała.

Fundacja Grupy PKP odpowiedziała następująco:

Niedzielna akcja upamiętniająca św. Jana Pawła II w rocznicę jego śmierci została zainicjowana i zorganizowana przez Fundację Grupy PKP przy współpracy spółek z grupy kapitałowej PKP: Polskie Koleje Państwowe S.A., PKP Intercity S.A. i WARS S.A. Pasażerowie korzystający z dworca Warszawa Centralna i podróżujący pociągami EIP (tj. Pendolino) otrzymali drobny, okolicznościowy poczęstunek w postaci ciastka – kremówki, o czym byli poinformowani poprzez komunikat głosowy. W komunikacie zawarta była także informacja o motywie przewodnim akcji – tj. o przypadającej na 2 kwietnia 2023 r. rocznicy śmierci św. Jana Pawła II. Tego dnia drużyny konduktorskie pociągów Pendolino nosiły w klapach służbowych marynarek przypinki w barwach flagi Watykanu, a na ekranach wewnątrz wagonów EIP wyświetlana była animacja przypominająca o wspomnianej wyżej rocznicy i o pontyfikacie św. Jana Pawła II – papieża Polaka. Fundacja Grupy PKP, jako organizator akcji, udziela powyższej informacji, jakkolwiek Fundacja Grupy PKP nie jest zobowiązana do upubliczniania informacji dotyczących szczegółów operacyjnych tego rodzaju przedsięwzięć, związanych m.in. z kosztami i zasadami współpracy z innymi podmiotami, co jest wynikiem tego, że Fundacja Grupy PKP nie jest podmiotem zobowiązanym do udostępnienia informacji publicznej, o którym mowa w art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.

Czy rzeczywiście fundacja nie jest podmiotem zobowiązanym?

Odnosząc się do powyższego, rok temu wskazywaliśmy, że zgodnie z art. 1 ustawy z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich, jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami. Z założenia zatem celem każdej fundacji jest wykonywanie zadań użytecznych społecznie. Fundacja Grupy PKP została ustanowiona przez PKP S.A., której jedynym akcjonariuszem jest Skarb Państwa. Fundusz założycielski wynosił 500 000 zł. Zgodnie ze Statutem Fundacji, jej dochody pochodzą m.in. ze środków przekazywanych przez fundatora oraz spółki, w stosunku do których fundator jest jednostką dominującą. W związku z tym nie powinno ulegać wątpliwości, że Fundacja jest podmiotem korzystającym ze środków publicznych. Ponadto statut Fundacji określa też cele jej działalności oraz metody ich osiągnięcia. Co za tym idzie, wbrew stanowisku Fundacji, jest ona podmiotem obowiązanym do udostępnienia informacji i powinna zrealizować otrzymany wniosek.

Opierając się w znacznej mierze na powyższej argumentacji, Stowarzyszenie pomogło przygotować projekt skargi na bezczynność do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który podzielił naszą ocenę przedmiotowej sytuacji.

W wyroku z 17 stycznia 2024 r., sygn. II SAB/Wa 459/23 zobowiązał Fundację Grupy PKP do rozpoznania wniosku z 18 kwietnia 2023 r. w terminie 14 dni od dnia doręczenia prawomocnego wyroku, zasądzając przy tym na rzecz naszej klientki zwrot kosztów postępowania. W uzasadnieniu WSA wskazał, że:

Termin zadania publiczne jest pojęciem szerszym od terminu zadania władzy publicznej. Pojęcia te różnią się przede wszystkim zakresem podmiotowym, bowiem zadania władzy publicznej mogą być realizowane przez organy tej władzy lub podmioty, którym zadania te zostały powierzone w oparciu o konkretne i wyrażone unormowania ustawowe. Pojęcie zadania publiczne użyte w art. 4 u.d.i.p. zamiast pojęcia zadania władzy publicznej użytego w art. 61 Konstytucji RP ignoruje element podmiotowy i oznacza, że zadania publiczne mogą być wykonywane przez różne podmioty niebędące organami władzy i bez konieczności przekazywania tych zadań. Tak rozumiane zadania publiczne cechuje powszechność i użyteczność dla ogółu, a także sprzyjanie osiąganiu celów określonych w Konstytucji RP lub ustawie. Wykonywanie zadań publicznych zawsze wiąże się z realizacją podstawowych publicznych praw podstawowych obywateli.

Mając na względzie, że Fundacja została utworzona przez Polskie Koleje Państwowe S.A., tj. spółkę akcyjną, w której jedynym akcjonariuszem posiadającym 100% akcji jest Skarb Państwa, zaś jej celem jest m.in. poprawa bezpieczeństwa w obszarze kolejowym, wspieranie rozwoju transportu kolejowego, krzewienie kultury i sztuki, ochrona dóbr kultury i dziedzictwa narodowego, pomoc społeczna, ochrona i promocja zdrowia oraz działalność na rzecz osób z niepełnosprawnościami, działalność wspomagająca rozwój gospodarczy i rozwój technik, porządek i bezpieczeństwo publiczne, promocja Rzeczpospolitej Polskiej za granicą, działalność na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijanie kontaktów i współpracy między społeczeństwami, a sposobem osiągania przedmiotowych celów ma być m.in. współpraca z władzami samorządowymi, rządowymi i organizacjami pozarządowymi, jak również realizacja zadań publicznych powierzonych przez organy władzy administracji publicznej, nie sposób jest przyjąć zdaniem WSA, że Fundacja nie jest podmiotem obowiązanym do udostępnienia informacji w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 5 u.d.i.p. Przemawia za tym również fakt, że zgodnie ze Statutem Fundacji, jej dochody pochodzą w szczególności ze środków przekazywanych przez fundatora, czyli jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, a także z funduszy pomocowych Unii Europejskiej oraz innych środków publicznych.

Zdaniem Sądu, również objęte wnioskiem informacje należało uznać za informacje podlegające udostępnieniu w trybie u.d.i.p.

Rozstrzygnięcie WSA w Warszawie, choć korzystne z punktu widzenia jawności, nie jest jeszcze prawomocne. Fundacja Grupy PKP zaskarżyła je do Naczelnego Sądu Administracji. Na ujawnienie smaku papieskich kremówek przyjdzie więc nam jeszcze trochę poczekać.