Banowanie w social mediach – co na to prawo?

Budzisz się rano i wchodzisz na social media. Otwierasz powiadomienia i widzisz, że Twój komentarz na profilu znanego polityka wzbudził duże zainteresowanie. Klikasz w post, a komentarza już nie ma. Albo gorzej – strona wyświetla komunikat: ,,Te materiały są niedostępne’’- zostałeś zablokowany. Czy takie działania są zgodne z prawem? 

Przepisy Prawa Międzynarodowego

 Zgodnie z art. 10 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii, a także swobodnego poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania w dowolnej formie  informacji i poglądów, bez względu na granice państw. Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł w sprawie Gąsior przeciwko Polsce (Sprawa Gąsior przeciwko Polsce; skarga nr 34472_07; wyrok z dnia 21 lutego 2012 r.), że swoboda wypowiedzi stanowi jeden z fundamentów demokratycznego społeczeństwa i jeden z podstawowych warunków jego rozwoju oraz samorealizacji jednostek. Co istotne, Trybunał podkreślił, że wolność wypowiedzi znajduje zastosowanie nie tylko do „informacji” i „poglądów”, które są dobrze przyjmowane lub postrzegane jako nieszkodliwe lub obojętne, lecz także do tych wypowiedzi, które są obraźliwe, szokują lub przeszkadzają. O wolności słowa i prawie do rozpowszechniania informacji mówi również Powszechna Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela. Zgodnie z art. 19:

Każda jednostka ma prawo do wolności poglądów i wypowiedzi; prawo to obejmuje nieskrępowaną wolność posiadania poglądów oraz poszukiwania, otrzymywania i przekazywania informacji oraz idei, wszelkimi środkami i bez względu na granice.

Przepis o takim znaczeniu znajduje się również w Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych. Jak mówi art. 19 ust. 2:

Każdy człowiek ma prawo do swobodnego wyrażania opinii; prawo to obejmuje swobodę poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania wszelkich informacji i poglądów, bez względu na granice państwowe, ustnie, pismem lub drukiem, w postaci dzieła sztuki bądź w jakikolwiek inny sposób według własnego wyboru.

Oznacza to, że instytucje państwowe i politycy, usuwając nieprzychylne komentarze lub banując ,,niewygodnych’’ użytkowników i użytkowniczki, naruszają prawa człowieka, jakimi są wolność słowa i swoboda wyrażania swoich poglądów.

Przepisy prawa krajowego

Konstytucja RP w artykule 54 ust. 1 gwarantuje każdemu prawo do wyrażania swoich poglądów, a także pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. Na straży prawa do informacji stoi także ustawa o dostępie do informacji publicznej. Blokowanie użytkowników oraz usuwanie niekorzystnych dla władzy komentarzy jest najczęściej bezpodstawnym ograniczeniem konstytucyjnego prawa do wyrażania poglądów i uzyskiwania informacji dotyczących lokalnej społeczności.

Co zrobić, gdy zostałem zablokowany?

 Jeśli administrator oficjalnego fanpage’u urzędu zablokuje jakiegoś użytkownika lub usunie jego komentarz, wówczas warto złożyć wniosek o informację publiczną, w której dopytamy o szczegóły. Pytajmy nie tylko o powody takiej decyzji, ale też o to, kto za nią stoi oraz czy fanpage posiada spisane procedury blokowania i usuwania komentarzy. Wniosek można uzasadnić stwierdzeniem, że organy publiczne nie są uprawnione do ograniczania podstawowych praw człowieka wynikających z Konstytucji RP, ustaw krajowych oraz przepisów prawa międzynarodowego.

Co z regulaminem? 

Wydawać by się mogło, że skoro blokowanie użytkowników i usuwanie komentarzy stanowi ograniczenie praw człowieka, procedura blokowania poszczególnych osób winna być uregulowana wewnętrznym regulaminem danego organu. Niestety, zazwyczaj tak nie jest. Osoby odpowiedzialne za prowadzenie oficjalnych kont w social mediach banują w sposób wybiórczy i uznaniowy, uciszając osoby ,,nieprzychylne”, a w odpowiedzi na wniosek o informację publiczną otrzymujemy krótką wiadomość, iż regulaminu takich procedur brak.

Skarga lub wniosek

W przypadku braku regulaminu normującego zasady blokowania użytkowników oraz usuwania komentarzy kolejnym krokiem jest skorzystanie z uprawnienia do składania skarg i wniosków do organów władzy. Sposób realizacji tego prawa regulują przepisy Kodeksu Postępowania Administracyjnego. Wniosek jest propozycją składaną organowi przez obywatela w celu usprawnienia pracy danej jednostki, aby lepiej spełniała swoje zadania oraz odpowiednio realizowała potrzeby obywateli. Wniosek ma poprawić zastaną sytuację, czyli na przykład brak jednoznacznych przepisów w formie regulaminu procedury blokowania. Skarga natomiast jest reakcją bardziej stanowczą. Treść skargi skupia się na podkreśleniu niewłaściwego wykonywania zadań przez organ i jego pracowników. Może zawierać również instrukcyjną ocenę zgodności postępowania urzędników z przepisami. Skarga dotyczy wszelkiego działania lub zaniechania działania danego organu, a zatem również braku sporządzenia i udostępnienia żądanego regulaminu.

*Patrycja Januszek – studentka prawa, od kwietnia do grudnia 2022 roku pracowała w poradni prawnej Watchodoga