Kogo i co wspieramy ze środków publicznych, czyli o jawności ubezpieczeń eksportowych

Czy mamy prawo dowiedzieć się, którzy przedsiębiorcy korzystają z gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeń eksportowych oraz jakie produkty i usługi korzystają z tego rodzaju wsparcia?

Polska Zielona Sieć (związek stowarzyszeń ekologicznych) zwrócił się do Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna z wnioskiem o udostępnienie informacji dotyczących:

• listy firm, objętych w 2014 r. gwarantowanymi przez Skarb Państwa ubezpieczeniami eksportowymi,
• listy zawierającej wartość ubezpieczonych produktów bądź usług oraz informację nt. tego, co to były za produkty i usługi.

Co to jest KUKE i ubezpieczenia eksportowe?

Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. (dalej: KUKE) jest spółką powołaną przez państwo (Skarb Państwa posiada 63,31% akcji, natomiast Bank Gospodarstwa Krajowego – 36,69%). Istotą jej funkcjonowania jest wspieranie polskich przedsiębiorców na rynku zagranicznym. Co więcej, KUKE jest jedynym ubezpieczycielem w Polsce, który ma prawo do sprzedaży ubezpieczeń eksportowych gwarantowanych przez Skarb Państwa, które zapewniają bezpieczeństwo w handlu na rynkach podwyższonego ryzyka politycznego.

Co zrobiła KUKE?

Przesłała pismo, w którym przedstawiono ogólne informacje o umowach ubezpieczenia eksportowego, w tym m.in. o wartości tychże umów, o strukturze branżowej należności przyjętych do ubezpieczenia, czy też o liczbie zawartych przez KUKE umów.

Poza pismem przesłano także decyzję o odmowie udostępnienia wnioskowanych informacji dotyczących indywidualnych umów ubezpieczenia. Korporacja uznała, że informacje, o których przekazanie wnosi Polska Zielona Sieć, objęte są tajemnicą ubezpieczeniową ( art. 35 ust. 1 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej):

Zakład ubezpieczeń i osoby w nim zatrudnione, a także osoby i podmioty, za pomocą których zakład ubezpieczeń wykonuje czynności ubezpieczeniowe, są obowiązane do zachowania tajemnicy dotyczącej poszczególnych umów ubezpieczenia.

Polska Zielona Sieć złożyła wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, natomiast drugą wydaną decyzję zaskarżyła do WSA w Warszawie.

Umowy ubezpieczenia szczególnego rodzaju

W naszym przystąpieniu do postępowania przed WSA w Warszawie wskazaliśmy, że:

o ile tajemnica ubezpieczeniowa znajdzie zastosowanie do prywatnych ubezpieczycieli, których kontrahentami są osoby i inne podmioty spoza sfery publicznej, o tyle nie odnosi się ona w pełnej mierze do publicznego ubezpieczyciela, zwłaszcza w zakresie, w jakim ubezpieczyciel ten ingeruje w rynek poprzez wspieranie niektórych jego uczestników, czyli poprzez wspieranie – w drodze udzielenia gwarancji z środków publicznych – określonych towarów bądź usług przedsiębiorców, co stanowi sytuację nadzwyczajną, bowiem związaną z ingerowaniem w rynek przez władze publiczne.

Dalej wskazaliśmy, że:

nie można wykluczyć, że tajemnica ubezpieczeniowa może objąć pewne informacje dotyczące zawieranych przez KUKE umów ubezpieczenia eksportowego, np. pewnych informacji zawartych w tychże umowach. Niemniej jednak nie można przyjąć, że tajemnicą ubezpieczeniową są podstawowe informacje o umowach, które to stanowią przedmiot wniosku o udostępnienie informacji publicznej złożonego przez Związek. Stanowisko zaprezentowane przez KUKE sprowadza się w istocie do zakwestionowania możliwości uzyskiwania jakiejkolwiek informacji o poszczególnych, konkretnych umowach eksportowych gwarantowanych przez Skarb Państwa. Takie stanowisko jest nie do pogodzenia z art. 61 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, a zwłaszcza z przesłankami ograniczania tego prawa na podstawie art. 61 ust. 3 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

W tym względzie staramy się przekonać sąd, że realizacja wniosku Polskiej Zielonej Sieci doprowadziłaby w istocie do przekazania informacji o nazwach kontrahentów KUKE w zakresie zawieranych przez spółkę umów ubezpieczeń eksportowych oraz podstawowych informacji o przedmiocie tychże umów (wartość ubezpieczonych produktów bądź usług oraz informacje o tym, co to były za produkty i usługi). Naszym zdaniem nie prowadzi to do naruszenia tajemnicy ubezpieczeniowej.

Kontrolowanie wydatkowania środków publicznych

Społeczeństwo ma prawo wiedzieć, na co są przeznaczane środki publiczne, eksport jakich towarów i jakie przedsiębiorstwa wspiera państwo. Bez tej wiedzy nie można prowadzić publicznej dyskusji o praktyce funkcjonowania ubezpieczeń eksportowych, o zasadności wsparcia określonych usług lub towarów, za sprawą ich gwarantowania przez Skarb Państwa.

W piśmie procesowym napisaliśmy:

Kluczowe znaczenie ma w tym względzie okoliczność zaangażowania w te umowy środków publicznych, z których może być dokonywana wypłata odszkodowań. W związku z zaangażowaniem środków publicznych konieczne jest umożliwienie sprawowania przez społeczeństwo – w tym też przez działające organizacje pozarządowe tudzież ich związki –  kontroli społecznej. Ma to związek, po pierwsze, z kontrolowaniem gospodarowania środków publicznych, a po drugie z kontrolą aktywności państwa w sferę gospodarki, czyli kontrolowanie działań państwa, wpływający na rynek, co jest zjawiskiem nadzwyczajnym, wyjątkowym w stosunku do swobody działalności gospodarczej.

(…)

Bez wątpienia przedsiębiorcy, których produkty lub usługi zostały objęte ubezpieczeniami eksportowymi, mają świadomość, że umowy te są gwarantowane ze środków publicznych – środków Skarbu Państwa. Nie powinno zatem tychże osób lub podmiotów zaskoczyć zainteresowanie społeczeństwa gospodarowanie środkami publicznymi, a w tym przypadku – uzyskiwaniu informacji o tym, komu udzielana jest swego rodzaju pomoc publiczna i w związku z jakimi usługami lub towarami. Ponadto, są to istotne informacje z punktu widzenia realizacji polityki międzynarodowej państw.

Czwartkowa rozprawa

Serdecznie zapraszamy na rozprawę w sprawie o sygn. II SA/Wa 400/16, 30 czerwca 2016 r., godz. 9.00, WSA w Warszawie, ul. Jasna 2/4, sala F.