Wniosek o informację jako narzędzie badawcze

Ustawa o dostępie do informacji publicznej umożliwia wnioskowanie o udostępnienie informacji. Sam wniosek i jego wykorzystanie mogą przybierać różne formy, w zależności od potrzeb osób, które się nim posługują. W moim przypadku wniosek został zastosowany jako narzędzie w badaniach prowadzonych na potrzeby pracy magisterskiej pod tytułem „Procedury postępowania z kobietami doświadczającymi poronienia”. Praca z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej jako narzędziem badawczym była dla mnie bardzo ciekawym doświadczeniem.

Reakcje szpitali na wnioski – czasem skuteczniejsze znajomości niż przepisy prawa

Wniosek o udostępnienie informacji publicznej skierowany został do szpitali w województwie  warmińsko-mazurskim. Szpitale jako jednostki realizujące zadania publiczne, finansowane z budżetu państwa, bez wątpienia podlegają pod przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej i mają obowiązek udzielania odpowiedzi na wniosek.

Trzeba jednak przyznać, że nie wszystkie szpitale były świadome tego obowiązku. Oprócz tych, które terminowo udzielały odpowiedzi, były i te, które zareagowały dopiero po trzykrotnym wystąpieniu z wnioskiem. Warto dodać, że trzeci wniosek opatrzony został komentarzem, w którym uprzedzałam o zabójczym gniewie mojej promotorki, spowodowanym brakiem danych i możliwości przeprowadzenia rzetelnych badań. W tej sytuacji  stwierdzenie „moja promotorka mnie chyba niedługo zabije za brak pełnej informacji” działało bardziej mobilizująco w udzielaniu odpowiedzi, niż obawa przed skierowaniem sprawy do sądu za łamanie przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej. Inne reakcje szpitali to zdziwienie, iż w taki sposób chcę pozyskać informację publiczną. Okazało się również, że mobilizująca siła argumentu rozgniewanej promotorki sprowokowała udzielanie rad, jak można w lepszy sposób uzyskać interesujące mnie informacje. W odpowiedzi, jaką otrzymałam ze Szpitala Powiatowego w Szczytnie, stwierdzono, że skoro tak bardzo mi zależało „to chyba wypadałoby skontaktować się inną drogą z Dyrekcją Szpitala” (odpowiedź na trzeci wniosek o udzielenie informacji publicznej z dnia 2.02.2015r.). Trudno określić dokładnie, czym jest „inna droga”, ale można przypuszczać, że należałoby przyjść do szpitala i porozmawiać, poprosić konkretne osoby o udzielenie odpowiednich informacji. Takie działanie, według mnie, uzależniałoby uzyskanie danych od subiektywnej oceny mnie, jako osoby wnioskującej, przez osobę, która może, ale nie musi chcieć udzielić mi odpowiedniej informacji.

Wystosowanie wniosku o udostępnienie informacji publicznej ogranicza, w mojej opinii, uznaniowość w udzielaniu odpowiedzi. Ogranicza, ale nie wyklucza. Część danych udało mi się uzyskać dzięki wystosowaniu wniosku ustnego, korzystając z kontaktów w środowisku medyczno-administracyjnym. Należy zaznaczyć, że na taki krok zdecydowałam się, kiedy odpowiedzią jednego ze szpitali na wniosek od udostępnienie informacji publicznej było zaprzeczenie posiadania interesujących mnie danych. W tej sytuacji koleżeńskość, znajomości i uznaniowość okazały się skuteczniejsze od przepisów prawa. Ostatecznie dane potrzebne do moich badań zostały uzyskane, jednak pozostała refleksja, że wiele jeszcze trzeba zmienić w instytucjach, które mają obowiązek udzielania informacji publicznej.

Dostępność informacji a wartość pracy naukowej

Ogromną zaletą wniosku o udostępnienie informacji publicznej jest możliwość pozyskiwania danych, które nie są umieszczane w Biuletynie Informacji Publicznej, czy też na stronach internetowych. Dzięki tego rodzaju informacjom można nie tylko podnieść wartość pracy naukowej, ale przede wszystkim pogłębić badania i wprowadzić do nich nowe elementy, do tej pory niebadane.

Jest to szczególnie ważne podczas pisania pracy magisterskiej i nie mniej ważne przy pisaniu, na przykład, pracy doktoranckiej. Pozyskiwanie takich danych, niejednokrotnie wymaga jednak wiele pracy i wysiłku, związanego z tworzeniem bazy podmiotów, pozyskiwaniem danych kontaktowych, prawidłowym i trafnym określeniem wnioskowanych informacji, a następnie z segregowaniem i analizowaniem uzyskanych danych. Ciężar pracy z tym związany przestaje jednak mieć znaczenie, kiedy dzięki wnioskom o udostępnienie informacji publicznej możemy cieszyć się z bogactwa uzyskanych danych, a w efekcie końcowym, z rzetelnie wykonanej pracy badawczej.

Warto zauważyć, że informacje i dane uzyskane dzięki wykorzystaniu wniosku o udostępnienie informacji publicznej mogą również stać się podstawą do skonstruowania kolejnych narzędzi badawczych, np. kwestionariusza ankiety lub scenariusza wywiadu, a tym samym wzbogacić i urozmaicić warsztat badawczy, którym się posługujemy podczas pisania pracy.

Nagrodzona praca magisterska, wykorzystująca dostęp do informacji

W moim przekonaniu możliwości, jakie daje ustawa o dostępie do informacji publicznej, powinny znaleźć swoje zastosowanie w badaniach naukowych. Wykorzystanie wniosku o udostępnienie informacji publicznej może wnieść wiele świeżości i elementów nowatorskich do prac magisterskich i to nie tylko w zakresie pozyskiwanych informacji, ale także w metodologii badań. Potwierdzeniem tego może być fakt, że praca magisterska pod tytułem „Procedury postępowania z kobietami doświadczającymi poronienia”, zdobyła Nagrodę im. Floriana Znanieckiego II stopnia za rok 2015, przy czym w uzasadnieniu przyznania nagrody podkreślano różnorodność zastosowanych metod i technik badawczych, w tym narzędzia, jakim jest wniosek o udostępnienie informacji publicznej.

Czerpiąc więc z własnego doświadczenia, mogę jedynie zachęcać do podejmowania takich działań, a im więcej będzie osób świadomych swoich praw obywatelskich, im więcej będzie naukowców i badaczy korzystających z wniosków o udostępnienie informacji publicznej jako narzędzia badawczego, tym większa będzie świadomość osób publicznych odpowiadających na takie wnioski, co do obowiązków, jakie nakłada na nie wskazana ustawa.