Czy zawartość służbowej skrzynki mailowej Prezydent Warszawy jest jawna?

Od kilku tygodni nie ma dnia, aby w polskich mediach nie pojawiły się informacje dotyczące tzw. afery reprywatyzacyjnej. Szczególne zainteresowanie budzi fakt, że na podstawie decyzji wydanych przez stołeczny Ratusz, atrakcyjna działka w centrum Warszawy została zwrócona spadkobiercom jej byłego właściciela, pomimo tego, że kwestia ta została uregulowana już przed laty.

zdjęcie: fickr.com, Jorge Láscar , licencja CC by 2.0

W związku z wieloma niejasnościami związanymi z kwestiami reprywatyzacyjnymi, zwróciliśmy się do Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej. Wniosek dotyczył zawartości poczty elektronicznej wykorzystywanej przez Prezydent Warszawy od 1 sierpnia 2016 r. z wyłączeniem treści podlegających wyłączeniu na podstawie art. 5 ust. 1 i 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej. Prześledzenie służbowej korespondencji Pani Prezydent pozwoliłby odpowiedzieć na wiele pytań związanych z odpowiedzialnością poszczególnych urzędników za nieprawidłowości przy wypłacie odszkodowań za działki położone w centrum miasta..

Co na to urząd?

Już po kilku dniach otrzymaliśmy odpowiedz. Dyrektor Gabinetu Prezydenta wskazała nam, iż zawartość poczty elektronicznej nie podlega udostępnieniu w trybie i na zasadach określonych u ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, gdyż nie posiada ona przymiotu informacji publicznej.

Stan prawny

Artykuł 61 Konstytucji RP stanowi o prawie obywatela do uzyskiwania informacji dotyczącej działalności organów władzy publicznej oraz osób, które pełnią funkcje publiczne. Z kolei art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej stanowi, iż każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu  i ponownemu wykorzystywaniu na zasadach i w trybie określonych w niniejszej ustawie. Dalej art. 6 ust. 1 ww. ustawy w otwartym katalogu prezentuje przykładowe informacje, które zaliczają się do kategorii informacji publicznej (Udostępnieniu podlega informacja publiczna, w szczególności o polityce wewnętrznej i zagranicznej, w tym o zamierzeniach działań władzy ustawodawczej oraz wykonawczej, projektowaniu aktów normatywnych, programach w zakresie realizacji zadań publicznych, sposobie ich realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań). Konstytucyjne prawo do informacji powinno być interpretowane w sposób, który będzie gwarantował upoważnionym podmiotom szerokie uprawnienia, wykładnia powinna sprzyjać rozszerzeniu prawa, a nie jego ograniczeniu.

Skarga Sieci Watchdog do sądu

Odpowiedzi z Ratusza nie pozostawiliśmy bez reakcji. Skarga na bezczynność organu już trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Motywowaliśmy ją wyżej wskazanym stanem prawnym. Pomocna była również glosa krytyczna do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 września 2014 r., I OSK 3073/13 autorstwa Artura Pytla, którą opublikowaliśmy w pracy zbiorowej Wybrane glosy dotyczące prawa do informacji, będącej uwieńczeniem I edycji konkursu na najlepszą glosę (zob. www.glosa.siecobywatelska.pl).

Mur tajemnic

Sprawowanie władzy w sposób jawny i otwarty w znaczny sposób wpływa na kształtowanie się społeczeństwa demokratycznego, ma mniej możliwości skorumpowania niż władza zamknięta oraz odgrodzona od obywateli rosnącym murem tajemnic.

Nieprzestrzeganie zasady jawności i transparentności życia publicznego w znaczący sposób może uniemożliwić społeczną kontrolę działań organów państwa. Bez aktywnego i świadomego udziału obywateli w życiu społeczeństwa i państwa nie da się zbudować w pełni funkcjonującego  państwa demokratycznego. Realnie funkcjonująca zasada transparentności życia publicznego podwyższa świadomości prawną społeczeństwa i działa na rzecz jego rozwoju.

Służbowa skrzynka mailowa

Nie sposób zgodzić się z argumentacją, jakoby przedmiot zadanych pytań nie stanowił informacji publicznej, ponieważ zadane pytanie nie dotyczyło zawartości prywatnej poczty elektronicznej wykorzystywanej przez prezydent Warszawy, ale zawartości skrzynki służbowej, a więc takiej, która jest wykorzystywana do wypełniania obowiązków służbowych, do wysyłania oficjalnej korespondencji związanej z aktywnością zawodową Prezydent Warszawy, a nie do rozstrzygania spraw i problemów prywatnych.

Dla pracownika służbowa skrzynka pocztowa jest narzędziem pracy takim samym jak np. służbowy komputer czy służbowy telefon. Pracownik prowadzi korespondencję w imieniu swojego pracodawcy za pomocą firmowego adresu e-mail, którego właścicielem jednak nadal pozostaje pracodawca. Zatem korespondencja elektroniczna poddaje się takiej samej ocenie jak korespondencja tradycyjna. Skoro pracownik używa konta służbowego, to można przyjąć, iż korespondencja z niego wychodząca ma związek z jego pracą, a nie sprawami prywatnymi.

Na prawo do informacji publicznej warto spojrzeć w kontekście prawa do wiedzy o wykonywaniu (albo niewykonywaniu, czy też naruszaniu) obowiązków przez władze publiczne. W takim rozumieniu prawo to obejmuje zarówno fakty jak i wiedzę o przyczynach podejmowania określonych działań. Bez zrozumienia działań władz publicznych nie ziści się idea w pełni demokratycznego państwa prawa.

* Natalia Andruszko – studentka prawa na Uniwersytecie Szczecińskim. Urodziła się w Kołobrzegu, chociaż od tamtego dnia przeprowadzała się już kilkanaście razy. Prawami człowieka zainteresowała się podczas wymiany studenckiej, którą spędziła na Universita degli studi di Torino, a samym dostępem do informacji publicznej – podczas seminarium magisterskiego.