Informacje publiczne w ogólnodostępnych źródłach – Elektroniczne Księgi Wieczyste cz. 1. Numer księgi wieczystej w perspektywie przepisów u.d.i.p.

Po omówieniu Krajowego Rejestru Sądowego oraz Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, w ramach cyklu artykułów poświęconych informacjom zgromadzonym w ogólnodostępnych źródłach, analizujemy portal Elektroniczne Księgi Wieczyste. Umożliwia on, przy znajomości numeru księgi wieczystej, przeglądanie jej. Same księgi wieczyste są jawne, co wynika z art. 2 ustawy z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece. Aby jednak jak najrzetelniej i najpełniej omówić tę problematykę, w pierwszej kolejności należy przyjrzeć się księgom wieczystym w perspektywie przepisów ustawy z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (u.d.i.p.).

Jak uzyskać numer księgi wieczystej?

Szczególną podstawę prawną uzyskania numeru księgi wieczystej stanowi art. 24 ust. 5 ustawy z 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne (p.g.k.). Zgodnie z tym przepisem numer księgi udostępnia się nie tylko właścicielom nieruchomości czy organom administracji publicznej, ale także każdej innej osobie, która wykaże interes prawny w tym zakresie.

Interes prawny to coś więcej niż tylko interes faktyczny. Aby przekonać organ, że posiadamy interes prawny w uzyskaniu na podstawie art. 24 ust. 5 p.g.k. numeru księgi wieczystej, trzeba będzie legitymować się dobrym powodem swojego żądania. W orzecznictwie podkreśla się, że interes prawny musi opierać się na wskazaniu konkretnej normy prawa, z której wynika uzasadnienie dla uzyskania numeru księgi wieczystej (tak m.in. wyrok NSA z 13.04.2023 r., I OSK 746/22, LEX nr 3582234). Przykładowo więc argumentem uzasadniającym uzyskanie takiego numeru na podstawie art. 24 ust. 5 p.g.k. może być zamiar nabycia nieruchomości potwierdzony zawartą umową przedwstępną.

Zauważyć można zatem, że Prawo geodezyjne i kartograficzne stawia osobie zainteresowanej numerem księgi wieczystej znacznie trudniejsze wymagania do spełnienia niż ustawa o dostępie do informacji publicznej. Jak bowiem wynika z treści art. 2 ust. 2 u.d.i.p., od osoby wykonującej prawo do informacji nie wolno żądać wykazania interesu prawnego lub faktycznego.

Czy numer księgi wieczystej podlega udostępnieniu w trybie u.d.i.p.?

Odpowiedź na to pytanie nie jest łatwa. Jak akcentowaliśmy w poprzednich artykułach z cyklu, art. 1 ust. 2 u.d.i.p. wyłącza stosowanie przepisów tej ustawy, jeżeli odrębne przepisy regulują odmienny tryb udostępniania danej informacji. Sądy w swoim orzecznictwie konsekwentnie przyjmują, że art. 24 ust. 5 p.g.k. stanowi właśnie taki odrębny tryb udostępniania numeru księgi wieczystej, który uniemożliwia jej udostępnienie w trybie u.d.i.p.-owym (zob. wyrok NSA z 14.10.2022 r., III OSK 5213/21, LEX nr 3442471 czy też wyrok NSA z 17.01.2020 r., I OSK 601/19, LEX nr 2777261). Drugim z argumentów podnoszonym przez sądy administracyjne jest ochrona danych osobowych, do których zalicza się numer księgi wieczystej (zob. wyrok WSA we Wrocławiu z 13.12.2022 r., IV SAB/Wr 692/22, LEX nr 3454823).

Wydaje się jednak, że w pewnych okolicznościach na gruncie u.d.i.p. oba z tych argumentów można próbować obalić.

Po pierwsze, konstytucyjne prawo do informacji znajdujące swoje rozwinięcie w u.d.i.p. ma na celu zapewnienie jak najdalej idącej jawności w sferze publicznej. Ustawa o dostępie do informacji publicznej umożliwia, między innymi, uzyskiwanie informacji o majątku podmiotów zobowiązanych do jej udostępnienia (art. 6 ust. 1 pkt 2 lit. F u.d.i.p.), czy szerzej — w ogóle o majątku publicznym (art. 6 ust. 1 pkt 5 u.d.i.p.). W skład tego majątku wchodzą zaś nieruchomości. W pełni zasadne wydaje się więc udostępnianie informacji o numerze ksiąg wieczystych nieruchomości stanowiących mienie publiczne w celu umożliwienia społeczeństwu zapoznawanie się z treścią tych ksiąg. Z kolei celem art. 24 ust. 5 p.g.k. nie jest kontrola organów władzy czy podmiotów wykonujących zadania publiczne, lecz uzyskiwanie informacji o numerze ksiąg w innych celach — jak choćby w związku z dokonywanymi czynnościami cywilnoprawnymi. W konsekwencji przywołany przepis Prawa geodezyjnego i kartograficznego znajduje zastosowanie w innych sytuacjach i jego sens istnienia jest inny, niż ma to miejsce w przypadku trybu u.d.i.p.-owego uzyskiwania informacji. Podważa to zasadność powoływania się przez sądy na art. 1 ust. 2 u.d.i.p., tym bardziej biorąc pod uwagę fakt, że odrębne przepisy zgodnie z orzecznictwem stosować należy tylko w tym zakresie, w jakim nie da się ich pogodzić z ustawą o dostępie do informacji publicznej (tak uchwała NSA w składzie 7 sędziów z 9.12.2013 r., I OPS 8/13, ONSAiWSA 2014, nr 3, poz. 38).

Po drugie, jeżeli zapytanie o numer księgi wieczystej dotyczy nieruchomości należącej do organu władzy publicznej, to całkowicie odpada argument o ochronie danych osobowych. Nawet jednak w sytuacji, gdyby żądanie udostępnienia numeru dotyczyło nieruchomości, z jakiej w jakimś zakresie korzysta podmiot prywatny, można powątpiewać w zasadność ochrony danych. W ślad za poglądem wyrażanym przez sądy administracyjne wypada zauważyć, że „każdy podmiot, który decyduje się zawrzeć umowę z jednostką sfery budżetowej, musi liczyć się z tym, że informacje z tym związane będą podlegać ujawnieniu […]. Kontrahenci zawieranych przez te podmioty umów muszą liczyć się z tym, że korzystanie ze środków publicznych w ramach tychże umów (w jakikolwiek sposób lub w jakiejkolwiek formie) podlegać może także społecznej kontroli, wykonywanej w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej, i że dane tych kontrahentów nie będą korzystać z ochrony” (zob. m.in. wyrok WSA w Opolu z 24.08.2023 r., II SA/Op 233/23, LEX nr 3609965). Analogicznie więc dopuszczalne wydaje się przyjęcie, że podmiot, który w jakikolwiek sposób korzysta z nieruchomości stanowiącej mienie publiczne, powinien mieć świadomość tego, że dane o nim (lub, jak w tym przypadku, o numerze księgi wieczystej) podlegać będą udostępnieniu na zasadach określonych w u.d.i.p.

Podsumowanie

Uzyskanie numeru księgi wieczystej w trybie u.d.i.p.-owym nie jest łatwe. Choć na chwilę obecną sądy konsekwentnie odmawiają udostępniania tego numeru na zasadach określonych w ustawie o dostępie do informacji publicznej, wydaje się, że istnieją argumenty uzasadniające w pewnych okolicznościach jego udostępnienie na tej podstawie. Ewentualne postępowanie sądowe w tym zakresie byłoby jednak precedensowe.

Alternatywą jest ubieganie się o udostępnienie numeru księgi wieczystej na podstawie art. 24 ust. 5 p.g.k. W kontekście numerów ksiąg wieczystych nieruchomości stanowiących majątek publiczny można próbować wykazać, iż interes prawny w jego uzyskaniu wynika z konstytucyjnego prawa do informacji i szeroko pojętej jawności znajdującej swoje rozwinięcie w u.d.i.p. Również w tym przypadku jednak taka argumentacja nie znajduje swojego poparcia w dotychczasowym orzecznictwie.

Uzyskanie numeru księgi wieczystej umożliwi przeglądanie jej w portalu Elektroniczne Księgi Wieczyste. Jak dokładnie posługiwać się serwisem i co można w nim znaleźć, omówione zostanie w kolejnym artykule.